Qışa hazırlanan ölüm bankaları... - Mütəxəssislər onlardan imtinaya çağırır

Evdar xanımların əksəri yay aylarında qışa tədarük görür; müxtəlif turşuların, mürəbbələrin hazırlanması və s. Pomidor, xiyar, kələm, badımcan konservləşdirilməsi, müxtəlif meyvələrdən mürəbbələrin bişirilməsi isti bir vaxtda min bir əziyyət tələb etsə də, sanki qadınlar bundan bir zövq alır. Bir çox insanlar bu cür məhsulların eş şəraitində hazırlanmasının daha ucuz başa gəldiyini və buna görə bu əziyyətə qatlaşırlar. Ancaq çoxları bilmir ki, onlar bu turşuları bağlamaqla bəlkə də qışa ölüm hazırlıqları görürlər.

Hər kəs bilməlidir ki, bu meyvə, tərəvəzlərin konservləşdirilməsi zamanı buraxılan kiçik bir səhv bütöv bir ailənin məhvinə, ölümünə səbəb ola bilər. Təsadüfi deyil ki, qışda bu cür konservləşdirmələrdən zəhərlənmə halları ilə bağlı çox sayda xəbərlər alırıq. Bu gün bazarlarda da evdə hazırlanan konservləşdirilmiş mallar satılır ki, onların da keyfiyyəti ürəkaçan deyil. Hətta bu konservlər mağazada satılan və müxtəlif şirkətlər tərəfindən istehsal edilən konservlərdən baha olur. Qeyd edək ki, bu gün mağazalarda müxtəlif firmalara məxsus istənilən mürəbbəni, tutmaları, turşuları tapmaq mümkündür. Onlar daha təhlükəsiz sayılır. Çünki onlar xüsusi maşınlarla konservləşdirilir, gigiyenik qaydalara əməl edilir.

Bir çox xanımlar illərdir turşular, tutmalar bağladıqları üçün özlərini bu sahədə artıq professional hesab edir, hətta kimsə onlara irad bildirəndə “illərdir bağlayıram, nə zəhərlənən olub, nə də ölən” deyərək özlərinə haqq qazandırırlar. Əslində isə konservləri hazırlayarkən diqqət edilməli bir çox məqamlar var. Turşu hazırlanarkən istiliyə davamlı şüşə qablar istifadə edilməlidir. Şüşə qablar və qapaqlar mütləq 15-20 dəqiqə qaynadılaraq sterilizə edilməlidir. Şüşə banka qapaqlarının paslı olmamasına diqqət edin.

Çünki bankaya tərəvəzlə birgə daxil olan istənilən element sonradan reaksiyaya girərək toksik maddəyə çevrilir. Konservləşdirmə zamanı bankanın və tərəvəzin təmiz yuyulmadığında botulizm mikrobu inkişaf edir və qidalanma zamanı zəhərlənmə gedir. Əgər insanın orqanizmi mikroba tab gətirirsə, o, ölümdən qurtula bilir, amma orqanizm zəifdirsə, zəhərlənmə ölümlə nəticələnir. Tərəvəzlər konservləşdirilərkən onun qapağına da fikir vermək lazımdır. Şüşə bankanın qapağının şişməməsi, kənar qisimlərdən sızmaması, qapaq açılarkən suyun fışqırmaması, turşunun özünə xas qoxu və rəngdə olmasına diqqət edilməlidir. Əgər bir müddət sonra qapaq şişibsə, həmin qabdakı konservləşməni qəti surətdə yemək olmaz. Turşunun suyuna baxmaqla da onun nə dərəcədə zərərli və ya zərərsiz olduğunu ayırd etmək mümkündür. Tutaq ki, əgər pomidor, yaxud başqa bir tərəvəz turşusunun suyu bulanıqdırsa və bankanın dibində ağ çöküntü əmələ gəlibsə, deməli, bu qida təhlükəlidir və zəhərlənmə mütləqdir.

Əgər pomidor bağladığınız bankada bir ədəd çürük , zədəli pomidor olarsa, bu bütöv bankanın yararsız hala düşməsi və onlun artıq yeyilməsinin təhlükəli olduğunu deməyə əsas verir.

Milli Kulinariya Mərkəzinin direktoru Tahir Əmiraslanov evdə bu cür konservlərin hazırlanmasının tərəfdarı olmadığını dedi: “Mən evimə mürəbbələri Qubadan alıram. Orada zavodda istehsal olunur. Onların keyfiyyəti çox yaxşıdır. Artıq Azərbaycanda mürəbbələr, müxtəlif turşular o qədər keyfiyyətli hazırlanır ki, onları tam rahatlıqla alıb yeyə bilərik. Bunları almaq evdə hazırlamaqdan ucuz və keyfiyyətli başa gəlir. Nəyə görə qadınlar evdə istidən tər tökə-tökə mürəbbə bişirməli, turşu bağlamalıdır. Əvvəllər qışda təzə meyvə-tərəvəz olmurdu. Amma indi var, alın, təzə-təzə yeyin. Əgər tutmasını istəyirsinizsə, mağazadan firmalar istehsal edəni alın. Bunlarda heç bir zəhərlənmə ola bilməz.

Çünki onları maşın bağlayır, rejimlə sterilizə edir. Məsələn, hansısa tərəvəzi evdə qazanda qaynadıb bankalara yığırlar. Amma istehsalatda onu aşağı temperaturda uzun müddət qaynadırlar və beləcə, vitaminlər daha çox saxlanılır. Burada tərəvəzlər yuyulduqdan sonra ultrabənövşəyi şüalarla şüalandırılır və bütün mikroblar ölür. Alətləri, bıçaqları, dəzgahı şüalandırıb təmizləyirlər. Axı evdə bu cür şərait olmur. Mən evdə yalnız o şeylərin hazırlanmasının tərəfdarıyam ki, onu firmalar hazırlamır, satışda yoxdur, yaxud da evdə onu hazırlamaq daha ucuz başa gəlir. Məsələn, gülqənd, bənövşə mürəbbəsini evdə hazırlamaq olar. Evdə hazırlanan zaman ola bilər ki, meyvə-tərəvəz yaxşı təmizlənməsin və ya temperaturu düzgün seçməsinlər. Bunlara avtomatik nəzarət olmadığı üçün zəhərlənməyə səbəb ola bilər”.

Azad İstehlakçılar Birliyinin sədri Eyyub Hüseynov konservləşdirilmiş tərəvəzlərin arzuolunan qidalar olmadığını və bundan uzaqlaşmaq lazım olduğunu dedi: “Azərbaycanda mətbəx problemlərindən biri evdə mürəbbə və turşuların hazırlanmasıdır. Birmənalı şəkildə bunların evdə hazırlanmasından imtina etmək lazımdır. Şəxsən mənim ailəmdə 15 ildir ki, heç bir tutma hazırlanmır. Birincisi, onlar arzu olunan qidalar deyil və bundan yavaş-yavaş uzaqlaşmaq lazımdır. İkincisi isə hər an zəhərlənmə ola bilər. Əlbəttə ki, sənaye üsulu ilə hazırlanan mallar daha təhlükəsizdir. Ümumiyyətlə evdə pomidor, xiyar, badımcan tutmasına son qoymaq lazımdır. Sənaye üsulu hazırlananlar nisbətən təmiz və qorxusuzdur. Bazarlara getsək görərik ki, nə qədər ev üsulu ilə hazırlanan ağzı açılmayan turşular var. Onlar heç bir ekspertizadan keçmir. Onların bazarlarda satışı əslində arzu olunan deyil və əhalinin kütləvi və tədricən zəhərlənməsinə stimul verir”...

Ümumiyyətlə, turşu tutmaq ideyası ilk dəfə soyuq ölkələrdə gündəmə gəlib. Bu da onunla bağlı olub ki, həmin bölgələrdə qış fəslində təbii meyvələr əldə etmək o dövrdə qeyri-mümkün olduğundan insanlar turşu tutmaqla bu boşluğu doldurmaq qərarına gəliblər. Bu təklif özünü doğruldub və həmin ölkələrdə yaşayanlar qablaşdırılmış meyvə-tərəvəzlərlə öz istəklərini reallaşdıra biliblər. Zaman keçdikcə turşu bağlama ənənəsi digər ölkələrdə, o cümlədən Azərbaycanda da geniş yayılıb. Mürəbbə bişirilməsi haqqında isə Azərbaycanda hələ IX-XII əsrlərdə mürəbbə bişirilməsi haqqında məlumat var. Keçmişdə şəkər istehsalı çox az olduğu üçün əhali meyvə və giləmeyvələrə şəkər qatmadan üzüm, tut və cır xurmadan doşab, alça, armud, göyəm, alma və heyvadan püre, nardan narşərab hazırlayırdı. XIX əsrin sonu XX əsrin əvvəllərində Azərbaycanda şəkərin yerli istehsalı genişləndikcə əhali demək olar ki, bütün meyvə və giləmeyvələrdən, qızılgülün ləçəklərindən və hətta tərəvəzlərdən - badımcan, pomidor, balqabaq, qarpız, yemişdən mürəbbə hazırlamağa başladı.

---

---