Əsrin layihəsi işə düşdü: BTQ-nin əhəmiyyəti nələrdədir - Bakıdan İrəvana növbəti şok

Oktyabrın 30-da Ələt limanında Bakı-Tiflis-Qars dəmir yolunun açılış mərasimi keçirilib. Mərasimə Azərbaycan prezidenti İlham Əliyev, Türkiyə dövlətinin başçısı Rəcəb Tayyib Ərdoğan, Gürcüstanın baş naziri Georgi Kvirikaşvili , Qazaxıstan baş naziri Bakıtcan Sagintayev, Özbəkistan baş naziri Abdulla Aripov qatılıb.

Dövlət və hökumət başçılarının iştirakı ilə Xəzər dənizi ilə Qazaxıstandan gətirilən taxıl Bakı-Tiflis-Qars dəmir yol xətti ilə Türkiyənin Mersin Limanına yola salınıb. Bununla da qədim İpək Yolunun dirçəlişi kimi qiymətləndirilən Bakı-Tiflis-Qars dəmir yolu rəsmən istismara start verilib.

Yolun təməli 2007-ci il noyabr 21-də Gürcüstanın Marabda kəndində qoyulub. BTQ Azərbaycan neftini dünya bazarına daşıyan Bakı-Tiflis-Ceyhan kəmərindən sonra regionun ən böyük layihəsidir və Azərbaycan üçün həm siyasi, həm iqtisadi, həm də strateji baxımdan önəmlidir. Dəmiryolu vasitəsi ilə Azərbaycan beynəlxalq nəqliyyat dəhlizlərinə və Türkiyəyə birbaşa gediş əldə etmiş oldu. Azərbaycanın ilk illərdə tranzitdən minimal illik gəlirinin 50 mln. dollar olacağı proqnozlaşdırılır. 838 km-lik tarixi İpək Yolunu canlandıracaq BTQ-nin 503 km-i Azərbaycan, 259 km-i Gürcüstan, 76 km-i isə Türkiyə ərazisindən keçir. Layihənin Türkiyə bölümündə 4 yeni stansiya, 3 körpü tikilib. Türkiyə ilə Gürcüstanı hissələrini bir-birinə bağlayan tunelin 2.325 metri Türkiyə, 2070 metrəsi isə Gürcüstan ərazisindədir. Azərbaycan qərbə aparan dəmir yolunda yenidənqurma işləri apararaq xəttin ötürücülük qabiliyyətini artırıb.



Bu yoldan sərnişindaşımada da istifadə ediləcək. Sərnişin qatarının ilk sərnişinləri açılış mərasiminə qatılan dövlət və hökumət liderləri olub. Onlar yaxın günlərdə sərnişin daşımağa başlayacaq qatarla 12 dəqiqəlik qısa səfərə çıxıblar.

Açılış törənində çıxış edən Azərbaycan prezidenti İlham Əliyev BTQ-ni tarixi layihə adlandırıb: “Bakı-Tbilisi-Qars dəmir yolu Avrasiyanın nəqliyyat xəritəsinin önəmli hissəsinə çevrilir. Bu yolun fəaliyyəti nəticəsində yol boyunca yerləşən ölkələr arasındakı ticarət dövriyyəsi və qarşılıqlı sərmayə qoyuluşu artacaq. Bu yoldan istifadə edən bütün ölkələr arasındakı əməkdaşlıq dərinləşəcək. Bu yol sabitliyə və təhlükəsizliyə xidmət göstərəcək. Bu yolun istifadəsi zamanı əminəm ki, turizmin inkişafı da geniş vüsət alacaq, turistlərin sayı artacaq. Təbii ki, Bakı-Tbilisi-Qars dəmir yolunun uğurlu fəaliyyəti ölkələrimizin geosiyasi əhəmiyyətini artıracaq və bizim üçün əlavə imkanlar yaradacaq”.



Əslin layihəsinin açılış mərasimdə çıxış edən Türkiyə prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan BTQ-ni regionun dirçəlişi üçün unikal şans adlandırıb: “Bölgəmiz nəqliyyatdan ticarətə, turizmdən enerjiyə qədər iqtisadiyyatın bir çox sektorları üçün nəhəng potensiala sahibdir. Bu gün bölgənin istiqbalı üçün önəmli bir addım atırıq. Gerçəkləşdirdiyimiz yatırımlarla Bakı-Tiflis-Qars dəmir yolunu həyata keçirdik və bu gündən bütün Asiya cümhuriyyətləri ilə dəmir yolu ilə bağlanırıq. Qısa zamanda bu yolla 3 milyon sərnişin, 17 milyon ton yük daşınacaq. Sürətli qatarların dövriyyəyə girməsi ilə ortaq koridor üzərindən Orta Asiyadan Avropaya yük daşımaları 12-15 günə gerçəkləşəcək. Önəmli olan odur ki, bu layihə yalnız iqtisadi deyil, mədəni və sosial gəlişmələr də yaradacaq”.



Türkiyənin dövlət kanalı olan TRT başda olmaqla bir neçə telekanalı mərasimi canlı yayımlayıb. Ölkənin bütün media orqanları dəmir yolunun açılması ilə bağlı xəbərləri manşetlərdən verib. “Hürriyet”in dəyərləndirməsinə görə, bu dəmir yolunu işə düşməsi ilə dəmir yolu üzərində yerləşən bütün şəhərlərin iqtisadi həyatı canlanacaq.

Artıq bir sıra Asiya ölkələri, o sıradan Çin yük daşımaları ilə bağlı Azərbaycanla danışıqlara başlayıb. Yada salaq ki, Çindən çıxan yüklər Qazaxıstan və Türkmənistandan, Xəzər dənizindən su yolu ilə Ələt limanına, daha sonra isə Gürcüstandan Türkiyənin Aralıq dənizindəki limanlarına çıxarılacaq. Türkiyəli ekspertlər bildirir ki, BTQ bölgədəki nəqliyyat koridoruna çox ciddi alternativdir. Bu yol və Marmaray vasitəsilə Türkiyə Çin-Avropa dəmir yolunda önəmli bir rola sahib olacaq.



Yada salaq ki, Çindən Avropa gedən bütün dəmir yolları buna qədər Rusiyadan keçirdi. BTK Rusiyadan keçən yoldan 7 min km qısa olmaqla öz iqtisadi çəkiciliyini sübut edir. Ekspertlərin fikrincə, BKQ-nin işə düşməsi Rusiyadan keçən yolun önəmini xeyli azaldacaq.

Azərbaycanın Ankara böyükelçisi Xəzər İbrahim Türkiyə mediasına açıqlamasında Bakı-Tiflis-Qars dəmir yolunun Pekindən Londona qədər böyük bir coğrafiyanı birləşdirəcəyinin regionun inkişafına böyük fayda verəcəyindən danışıb: “Azərbaycan strateji müttəfiqi olan qardaş Türkiyə ilə münasibətlərinə xüsusi önəm verir, bu ilişkilərin çoxyönlü və dinamik olmasına çalışır. Oktyabrın 31-də Bakıda keçiriləcək Türkiyə-Azərbaycan İqtisadi Əməkdaşlıq Şurasının ikinci zirvə toplantısında bir neçə qlobal məsələlərin müzakirəyə çıxarılacağı buna sübutdur. İqtisadi layihələr Yaxın Doğu və Güney-doğu Avropanın ən böyük iqtisadiyyatlarından birinə sahib Türkiyə ilə Güney Qafqazın lideri Azərbaycan arasında ticarət əlaqələrini genişləndirir və bu yeni bölgəsəl gerçəklik yaradır. Dünyanın ən böyük hərbi güclərindən birinə sahib Türkiyə ilə bölgənin modern ordusuna sahib Azərbaycanın həyata keçirəcəyi planlar Qara dənizdən Xəzər dənizinə qədər önəmli bir coğrafiyanın təhlükəsizliyi üçün də son dərəcə vacibdir”.

“Caspian Barrel” Neft Araşdırmaları Mərkəzinin rəhbəri İlham Şaban isə Facebook səhifəsində diqqəti layihənin regional önəminə yönəldib:“BTQ-nin önəmi heç də Azərbaycanın boru kəmərlərinin əhəmiyyətindən az olmayacaq. Borular yerin altında idi, onun faydasını nə birbaşa sadə vətəndaşlar, nə də kiçik və orta biznes hiss edə bilmirdi. Dəmir yolu isə yerin üstündədir və bütün yaşayış məntəqələri bunun faydasını görəcək - sərnişinlər də, istehsalçılar da, yükdaşıyanlar da, hətta stansiyalardakı xırda ticarətçilər də”.



İlham Şaban sosial şəbəkədəki statusunda Qərbin layihəyə münasibətinə də toxunub:“ Bu gün çoxlarını Bakı-Tbilisi-Qarsa nə qədər vəsait xərcləndiyi maraqlandırır. ABŞ və Avropa Birliyi Ermənistandan kənar keçdiyinə görə BTQ layihəsinə qarşı çıxaraq tikintinin maliyyələşdirilməsindən imtina etdilər. Buna görə də layihənin maliyyələşdirilməsini Azərbaycan öz üzərinə götürdü. Bu məqsədlə Azərbaycan Gürcüstana ildə 1% faiz dərəcəsi ilə 25 illiyə $220 milyon kredit verib.
Türkiyə hökuməti BTQ layihəsinin ölkə ərazisindən keçən hissəsinin inşasına $345 milyon ayırıb. Layihənin Gürcüstan hissəsinin - 26 km uzunluğundakı Qars-Axalkalaki xəttinin, habelə uzunluğu 153 km olan mövcud Axalkalaki-Marabda dəmir yolu xəttinin yenidən qurulmasının maliyyələşdirilməsinə Azərbaycan tərəfindən $775 mln, o cümlədən Tranş A üzrə illik dərəcəsi 1% olmaqla 25 il müddətinə $200 milyon və Tranş B üzrə illik dərəcəsi 5% olmaqla 25 il müddətinə $575 milyon həcmində kredit ayrılıb. Bütövlükdə layihəyə $1.120 milyon vəsaitin xərcləndiyini demək olar”.

Azərbaycan ərazilərini işğalda saxladığı üçün Ermənistan bu dəfə də nəhəng regional layihədən kənarda qalıb. ABŞ-ın Azərbaycandakı keçmiş böyükelçisi, ATƏT-in Minsk qrupunun keçmiş amerikalı həmsədri Metyu Brayza AzVisiona.az-a açıqlamasında bu məsələyə toxunub:



“Bakı-Tbilisi-Qars dəmiryolu layihəsi Çin, Mərkəzi Asiya və Avropa iqtisadiyyatlarını Azərbaycan, Gürcüstan və Türkiyə üzərindən dəmiryolu tranzit kanalı vasitəsilə birləşdirmək baxımından atılan tarixi addımdır. Yeni dəmiryolu layihəsi Bakı-Tbilisi-Qars neft kəməri və Cənub Qaz Dəhlizi layihələri ilə birgə regionun strateji önəmini bir daha vurğulayır. Bakı-Tbilisi-Qars dəmiryolu layihəsinin Azərbaycan Ermənistan Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin həllinə birbaşa təsiri olmayacaq. Ancaq münaqişənin sülh yolu ilə nizamlansa bu layihə Batı-Doğu nəqliyyat infrastrukturu çərçivəsində Ermənistana da iqtisadi imkanlar tanıya bilər”.

Aygün Muradxanlı, Musavat.com

---

---