Növbəti iki il ərzində Ukrayna Avropa İttifaqının (Aİ) vahid bazarına tam inteqrasiya etməyi və faktiki olaraq bu ittifaqın tamhüquqlu üzvü olmağı planlaşdırır. Bunun üçün hökumət və biznes çoxlu hazırlıq işləri görməli olacaq. Bu yolda Ukrayna hansı dəyişiklikləri gözləməlidir? AYNA mövzu ilə bağlı UNİAN-ın araşdırmasını təqdim edir:
Ötən həftənin sonunda Kiyevdə çoxdan gözlənilən “Ukrayna - Avropa İttifaqı” sammiti keçirilib, burada Ukraynanın İttifaqa daxil olmasının perspektivləri müzakirə edilib və bu yolda görülən işlərin nəticələrinə yekun vurulub. Prezident Zelenskinin verdiyi məlumata görə, iclasda Ukrayna iqtisadiyyatının sektorlarının Avropa İttifaqının ümumi bazarına gələcək inteqrasiyası üzrə fəaliyyət planı təsdiq edilib. Ukrayna da Avropa Komissiyasının əvvəlki tövsiyələrinin icrasına müsbət qiymət verib.
"Sammitin mühüm nailiyyətlərindən biri Ukraynanın Aİ-n in daxili bazarına inteqrasiyasında irəliləyiş olub. Biz 2023-2024-cü illər üçün prioritet tədbirlər planını təsdiq etdik. Onun həyata keçirilməsi Ukraynanı faktiki olaraq Avropa İttifaqının üzvü edəcək. İqtisadi sektorlar səviyyəsində - sənaye, kənd təsərrüfatı, energetika, rəqəmsal xidmətlər, nəqliyyat, maliyyə sahəsi, gömrük”, - deyə dövlət başçısı bildirib.
Yaxınlaşma və nəhayət AB-yə daxil olmaq məsələsi uzun illərdir ki, daxili siyasətdə kəsişən məsələlərdən biridir. Və demək olar ki, hər bir hökumət Ukraynanın Avropa ailəsinin tamhüquqlu üzvünə çevrilməsi üçün bu yola getmək niyyətindən danışıb. Son illərdə bu istiqamətdə xeyli işlər görülüb ki, bu da Ukraynanın yaxın iki il ərzində Aİ-yə tamhüquqlu üzvlüyünün mümkünlüyü barədə rəsmi Ukrayna nümayəndələrinin nikbin bəyanatlarına əsas verir.
"Bizim qarşıdakı iki il ərzində Avropa İttifaqına daxil olmaq üçün çox iddialı planımız var. Ona görə də biz gözləyirik ki, bu il, 2023-cü ildə danışıqların bu üzvlükdən əvvəlki mərhələsini artıq keçirə bilərik", - Ukraynanın Baş naziri Denis Şmıqal bildirib.Və "Ukrayna - Avropa İttifaqı" sammitində elan edilən fəaliyyət planı hələ açıqlanmasa da, bu inteqrasiyanın nəyə əsaslanacağını açıqlayan ümumi məqamlar var.
Ukraynanın Aİ-yə daxil olması ilə bağlı danışıqlara hazırlıq prosesi davam edərkən, Ukrayna bir çox hazırlıq işləri, o cümlədən milli qanunvericiliyin İttifaqın normalarına uyğunlaşdırılması baxımından, işləməlidir. Yeri gəlmişkən, bu, həm də daim dəyişmə deməkdir.
İqtisadi Strategiya Mərkəzinin direktor müavini Mariya Repko verdiyi şərhdə qeyd etdiyi kimi, Ukrayna Dərin və Hərtərəfli Azad Ticarət Bölgəsi çərçivəsində öz qanunvericiliyini Avropa direktivlərinə uyğunlaşdırmaq üçün fəaliyyət planını davam etdirəcək. Söhbət Aİ ilə Assosiasiya Sazişdən gedir.
Onun sözlərinə görə, Rusiyanın Ukraynaya qarşı genişmiqyaslı müharibəsi və digər amillər səbəbindən bu planın korreksiyaya ehtiyacı var, ona görə də Ukraynanın Aİ-yə iqtisadi inteqrasiyasını sürətləndirmək və 2023-2024-cü illər üçün yeniləmək qərara alınıb. Bu, vahid bazara çıxışı təmin edir.
"Belə giriş artıq müqavilədə qismən nəzərdə tutulub, çünki bir neçə sənayedə daxili bazar rejimi mövcuddur və Ukrayna üçün əsas vəzifələrdən biri bu rejimi mümkün qədər tez əldə etməkdir. Bundan əlavə, plana uzunmüddətli addımlar daxildir. Bu, razılaşma çərçivəsindən kənarda baş verə bilər”, ekspert qeyd edib.
Bundan əlavə, ekspert diqqəti ona yönəldib ki, Aİ-nin qanunvericiliyi daim təkmilləşir, ona görə də artıq köhnəlmiş müddəaları köçürməyin mənası yoxdur və dəyişikliklər Ukraynanın Avropaya inteqrasiya fəaliyyət planlarında öz əksini tapmalıdır.
Şübhəsiz ki, daxili iqtisadiyyatın Avropanın vahid bazarına inteqrasiyasının mühüm sütunlarından biri Aİ ilə azad ticarət zonasıdır. 2022-ci ilin aprelində Avropa Komissiyası Rusiyanın genişmiqyaslı işğalı qarşısında Ukraynaya dəstək vermək üçün görünməmiş bir addım atdı. Həmin vaxt Ukrayna malları üçün bütün tariflər bir il müddətinə ləğv edildi və avtomobil nəqliyyatı haqqında saziş imzalandı ki, bu da Ukrayna ilə Aİ arasında ticarətin qorunmasına kömək etdi.
Üstəlik, əgər Rusiyanın Ukraynaya qarşı böyük müharibəsindən əvvəl Aİ-nin Ukraynanın beynəlxalq ticarətində payı 41 faiz idisə, son bir ildə bu göstərici 55,5 faizə yüksəlib. Söhbət təkcə Ukraynanın Avropa İttifaqına ixracından deyil, həm də həyati vacib malların idxalından gedir. Çünki Ukrayna yanacağın demək olar ki, 90 faizini və tibbi ləvazimatların 70 faizini Avropadan alır.
Məhz buna görə də Avropa Komissiyasının sədri Ursula fon der Lyayenin “Ukrayna-Aİ” sammitində rüsumsuz ticarət müddətinin mütləq uzadılacağı ilə bağlı bəyanatı əhəmiyyət kəsb edib.
“Əlbəttə ki, biz tarifsiz bazar proqramını davam etdirəcəyik ki, Ukraynadan mallar ötən il olduğu kimi Avropa İttifaqına tarifsiz gedə bilsin”, - deyə Lyayen bildirmişdi.Onu da əlavə edək ki, bu rejimin hansı dövrə aid olduğu hələ məlum deyil. Ukraynanın vahid Avropa bazarına üzv olmaq niyyətini nəzərə alaraq, ən yaxşı variant rüsumsuz ticarətin qeyri-müəyyən fəaliyyət göstərməsi və ya ən azı ortamüddətli perspektivdə etibarlılıq müddətinin uzadılmasıdır. Bu, Avropa biznesinə Ukraynada uzun illər öz inkişafını planlaşdırmağa imkan verəcək və xarici investisiyaların həcmini artırmağa kömək edəcək. Eyni zamanda, yerli sahibkarlar da uzunmüddətli strategiyaları həyata keçirmək imkanları əldə edəcəklər.
“Ukrayna ilə Aİ arasında azad ticarət zonasının səmərəli fəaliyyətinə ciddi maneələrdən biri sənaye məhsulları ticarətində texniki maneələrdir. Hökumətin Birləşmiş Avropa ilə “sənaye vizasız rejimi” adlandırılan Uyğunluğun Qiymətləndirilməsi və Sənaye Mallarının Məqbul Müqaviləsini imzalamaq niyyəti barədə ilk il deyil. Göründüyü kimi, hökumət tərəfdaşları milli yoxlama sisteminin etibarlılığına inandırmağı planlaşdırır ki, bu da yaxın gələcəkdə məsələyə son qoymağa kömək edəcək”. Bu sözləri Baş nazirin birinci müavini - iqtisadiyyat naziri Yuliya Svyridenko deyib.
"Təəssüf ki, müharibə qiymətləndirmə missiyalarının sürətini bir qədər ləngitdi, lakin onlar yerinə yetiriləcək və saziş bağlanacaq. Bu arada biz Aİ-yə Avropa İttifaqında həyata keçirilən tövsiyələrin icrası ilə bağlı yenilənmiş hesabat təqdim etmişik. Orada əvvəlki mərhələlər, eləcə də hələ qəbul edilməli olan akt layihələrinin korrelyasiya cədvəli var”, o qeyd edib.
Onun sözlərinə görə, Saziş üzərində iş mexanizmi Ukraynanın Aİ-nin daxili bazarına inteqrasiya etmək niyyətində olduğu digər sahələr üçün də modeldir. Qanunvericiliyə uyğunluğun qiymətləndirilməsinin dərinliyi isə Avropa İttifaqına daxil olmaq üzrə danışıqların tələblərinə tam cavab verir.
Ukrayna Sənayeçilər və Sahibkarlar İttifaqı daxili iqtisadiyyatın Avropa iqtisadiyyatı ilə birləşməsinin perspektivlərini və şərtlərini qiymətləndirərək, diqqəti ona çatdırır ki, bundan əvvəl milli sənayenin, istehsalçıların və ixracatçıların dəstəklənməsi sahəsində çox iş görülməlidir. Belə ki, sonradan inteqrasiya ediləcək məsələlər var. Hazırda ən qorxulu vəziyyət mədən-metallurgiya kompleksindədir ki, burada 2022-ci il üçün hasilatın və ixracın azalması 70 faiz təşkil edir. Bu il dövlət dəstəyi kontekstində heç nə dəyişməsə, azalma 85 faizə qədər dərinləşəcək və Ukrayna sırf daxili istehlaka keçəcək və dünya bazarlarını itirəcək.
"Biz iqtisadiyyatın dərin böhranda olan sahələrini uğurla inteqrasiya edə bilmirik. Biz artıq MMC-dən danışdıq, eyni şey kimya sənayesinə, maşınqayırma və s. sahələrə aiddir. Müharibə milli iqtisadiyyatın ehtiyatlarını tükəndirir. İstehsalın məhv edilməsi, imkanlar, ixracla bağlı çətinliklər, dövriyyə vəsaitlərinin çatışmazlığı sənayeyə mənfi təsir göstərir. Burada geri dönməz itkilər artıq 30 faizi ötüb”, - Sənayeçilər və Sahibkarlar İttifaqındakı mənbə bildirib.
Assosiasiyanın fikrincə, Ukraynanın Aİ-yə inteqrasiyasına başlamaq üçün yerli sənayenin modernləşdirilməsi üçün ölkənin bərpa planını müşayiət edəcək öz sektoral proqramlarını qəbul etmək, həmçinin “Sənaye siyasəti haqqında” qanunu qəbul etmək lazımdır. Müdafiə-sənaye kompleksinin islahatı da həyata keçirməlidir.
Bundan əlavə, müharibə ili və rüsumsuz rejim nümayiş etdirdi ki, Aİ-nin dəniz limanları nisbətən kiçik sərbəst tutumlara malikdir və bazar iştirakçılarının fikrincə, Ukraynanın bütün ixracatına xidmət etmək potensialına malik deyil. Ona görə də Avropanın ukraynalı həmkarlarının istəklərini təmin edə bilməsi üçün logistik marşrutların təkmilləşdirilməsi böyük problem olacaq.
Aydındır ki, Rusiyanın Ukraynaya qarşı demək olar ki, bir illik genişmiqyaslı hərbi təcavüzündən sonra Ukraynada iqtisadi vəziyyət son dərəcə ağırdır və bərpa prosesinin başlanğıcı və dərin iqtisadi böhrandan çıxış perspektivlərinin əldə edilməsi yalnız fəallıqla mümkündür.Ötən həftə baş tutan sammit UkRAYNANIN Avropa İttifaqına gözlənilən qəbulu istiqamətində növbəti mühüm addım oldu. Bundan əlavə, daxili iqtisadiyyatın vahid Avropa bazarına gələcək inteqrasiyası ilə bağlı tədbirlər planı həm Nazirlər Kabineti, həm də Avropa Komissiyası tərəfindən təsdiq edilib. əlavə etmək lazımdır ki, Ukraynanın Aİ ilə bir ilə yaxındır ki, azad ticarət rejimi var və bu, mütləq uzadılacaq. Sadə dillə desək, bu dəfə hər şey ciddidir.
Artıq bu il Ukraynanın Aİ-yə daxil olması ilə bağlı birbaşa danışıqlar başlaya bilər. Vahid Avropada daxili iqtisadiyyatın tam olaraq necə təqdim ediləcəyi isə hazırkı müharibə zamanı hökumətdən və onun müəyyən sənayeləri dəstəkləmək üçün gördüyü işlərdən çox asılı olacaq. Ukrayna biznesi də gözləməli deyil, indidən aktiv şəkildə vahid Avropa bazarında işə hazırlaşmalıdır.
