Bu abidə Göyçayın pasportudur... AMMA NƏ OLSUN... - DAĞILIR...

Göyçay rayon sakinləri rayonun məşhur “Yeraltı hamam” kompleksinin dağılmasından gileylənirlər.

Rayon sakini Kəmalə Əliyeva Meydan TV-yə deyib ki, unikal memarlıq abidəsi olan hamam kompleksi dağılmaq üzrədir.

O hətta hamamın fəaliyyət göstərdiyi illəri də xatırlayır:

“O illər yadımdadır. Orta məktəb və sonrakı illərdə kənddən xalamgilə gedirdik. Rayonun mərkəzində yerin altında hamam vardı. Xalam uşaqlarını da götürüb hamama gedərdik. Girişi 20 qəpik idi, geyimlər üçün isə bağlı rəf vardı. Biz uşaqlar parda qadın salonunda çimirdik. O dövrdə evlərdə, xüsusən də kəndlərdə hamam yox idi. Həmin hamam təmizlik məkanı, hamının kollektiv üz tutduğu hamam idi. Sonradan dövr dəyişdi, hamı ayıldı, evlərdə hamam tikildi, getmədik”.

Kəmalə Əliyevnın sözlərinə görə, hamam 19-cu əsrdə tikilib və indiyə qədər varlığını qoruyub saxlayıb. Amma abidə illərdir ki, əsaslı təmir olunmur

40 ildir ki, qapısı bağlı yeraltı hamam kompleksi nadir memarlıq abidəsi kimi getdikcə öz varlığını itirməkdədir.

Rayon ziyalısı Əkbər Əliyev deyir ki, abidə mülkədar Həzrət bəy Ağazadə tərəfindən qızına cehiz olaraq tikilib.

Geniş, düzbucaq formasında olan hamam 3 oval formalı salondan, 4 tək otaqdan ibarətdir.

Memarı bilinməyən hamam kompleksinin üç fərqli özəlliyi var ki, hələ də sirri müəmmalıdır.

“Bu hamamın 4 unikal özəlliyi var”

Əkbər Əliyev bildirir ki, məhz bu özəlliyinə görə hamam öz təyinatı üzrə istifadə edilməsə də, sıradan çıxmasına da imkan verilməməlidir.

“Ağabəyovlar rayonda məşhur nəsil olub. Nəslin ən tanınmış üzvü Məmməd Sadıq bəy Ağabəyov general, pedaqoq, şərqşünas alim olub. Həzrət bəy isə böyük mülkədar, indiki dillə desək, sahibkar olub. Ötən əsrin 30-cu illərində Bakıda yaşayıb və vəfat edib. Düşünürəm ki, unikal olan bu abidə məhz 20-ci əsrin əvvəlində də tikilə bilər. Bir özəlliyi odur ki, hamam yer səthindən iki metrə qədər yerin altında yerləşir. Bir o qədər hündürlükdə isə yerin üstündədir. Yerin üstündə olan hissədə çölə pəncərələri var. Bu da otaq və salonları işıqlandırmaq üçündür. Üç salondan ikisi qadınların olub ki, o otaqlar tərəfdə pəncərə yoxdur. Salonlarda eyni anda 70-80 şəxs istifadə edə bilib”.

“Bir özəlliyi isə istilik sistemi idi ki, su və odunla isidilirdi, ancaq döşəmə həmişə isti qalırdı. Bilinmirdi ki, istiliyi necə qalır. Digər maraqlı məqam isə kanalizasiya xəttinin müəyyən edilməməsidir. Hamamdan axıdılan su hara gedir, bilinmirdi. Hətta deyilirdi ki, 400 metrəyə qədər axıdılır, ancaq yenə bilinmədi. Hətta alt hissədə iri hovuzu var. Bu da 6-7 metr dərinlikdədir. Suyu da o vaxt 100 metr uzaqlıqdan – Ərvan çayından götürülüb. Hamam kompleksi rayon əhalisinin təmizlik və dinclik məkanı olub. Düzdür, sonradan iki hamam da tikilib, ancaq bu hamam kompleksi unikal memarlıq abidəsidir, qorunması vacibdir”, – deyə o qeyd edir.

“Hamam əsaslı təmir olunmalı və ilkin vəziyyətə qaytarılmalıdır”

Onun sözlərinə görə, hamam həmişə təyinatı üzrə istifadə edilməyib:

“Zamanla həbsxana, sahibkarlıq, tibb obyekti kimi istifadə olunub. Hətta bu istifadələr kompleksin daxili dizayn və interyerinə də mənfi təsir edib, kənar müdaxilələr olub. Odur ki, əsaslı təmirdə hamamın ilkin vəziyyəti nəzərə alınmalıdır. Repressiya illərində hamamdan həbsxana kimi istifadə olunub. İkinci Dünya müharibəsi illərində isə pendir sexi kimi istifadə olundu. Aclıq idi o dövrlərdə, buna fikir verilmirdi. 1958-ci ildə bina yüngül təmir olunub təyinatı üzrə işləyib. Müstəqillik illərində isə bir nəfər oranı tibb müəssisəsi kimi istifadə etdi, narazılıq oldu deyə fəaliyyəti dayandırıldı. O adam interyerə, daxili dizayna dəyişiklik etmişdi. Sonradan dövlət abidəsi elan edib qorunduğuna dair yazı qeyd olundu, ancaq abidə əsaslı restavrasiya (köhnəlmiş memarlıq abidəsinin ilkin formasına uyğun yenilənməsi. red) olunmadı”.

Rayon sakini bildirib ki, yalnız çöl hissədən divarlara yüngül əl gəzdirilib:

“Buna da təmir demək olmaz. Hələ 15 il öncə hamamın içərisinə daxil oldum, çox bərbad və töküntülü bir vəziyyətdə idi. İndi bilmirəm içərini təmizləyirlər və necədir? Ancaq hələ o vaxt bərbad idi. O abidənin içərisi çox maraqlı üslubda qurulmuşdu, naxışları, ornamentləri, oymaları fərqli idi. Yenidən hamam əsaslı təmir olunmalı və ilkin vəziyyətə qaytarılmalıdır”.

O deyir ki, abidə kompleksi yaşı bir əsrə yaxın çinar ağacının yaxınlığında yerləşir. Küləkli havalarda çinar ağacı da aşıb abidəyə təhlükə yarada bilər.

Rayon sakinləri də düşünür ki, abidə kompleksinə çox olmasa da, ildə 2-3 dəfə turist gəlişi belə təmirini qaçılmaz edir.

Onlar deyirlər ki, hamama giriş olmasa da, qapısı kənar müdaxilədən qorunmaq üçün bağlı olsa da, ancaq kompleksin gümbəz və çöl divarlarında iri çatlar, dağıntılar tezləşdirilməyən təmir üzündən zamanla məhv olacağından xəbər verir.

“Aidiyyəti qurumlar təmir vədi verir, ancaq əməli fəaliyyət yoxdur”

“Maraqlısı odur ki, hamam həm də rayonun tarixindən xəbər verən unikal memarlıq abidəsidir. Yerli əhəmiyyətli abidə kimi niyə məhv olsun? Təmir etsinlər ki, yaşasın. 10 ildən çoxdur ki, aidiyyəti qurumlar təmir vədi verir, ancaq əməli fəaliyyət yoxdur. Rayonda festival olur, gələnlər çox olur. Turistlər üçün maraqlı məkan ola bilər. Təmir olunsun, ətrafı hasarlansın, qorunsun. Rəngləri solur, divarlar çat verib tökülür, pəncərələr, girişi təmirsiz, ətrafı isə tullantı ilə dolu olur. Vaxtaşırı içərisində təmizlik aparılsa, abidə tarixə qovuşmaz, yaşayar”, – deyə rayon sakini Arzu Məmmədova vurğulayır.

Yenə də vəd…

Mədəniyyət Nazirliyi yanında Mədəni İrsin Qorunması, İnkişafı və Bərbası Üzrə Dövlət Xidməti Meydan TV-nin abidə ilə bağlı sorğusuna cavab verib.

Amma qurum abidənin nə vaxt təmir ediləcəyini konkret deməyib:

“Göyçay rayonunda yerləşən “Yeraltı hamam” yerli əhəmiyyətli tarix-memarlıq abidəsi kimi dövlət qeydiyyatındadır. Həmin hamam uzun illər sakinlərin istifadəsində olub. Hazırda Dövlət Xidməti tərəfindən həmin hamamın bərpa olunaraq yenidən istifadə olunması istiqamətində tədbirlərin görülməsi nəzərdə tutulur. Bu məqsədlə tarixi hamamın bərpa olunması üçün investisiya planına salınıb”.

Sakinlər isə hələ də ümid edirlər ki, abidə tarixə qovuşana qədər aidiyyəti qurumlar verdikləri vədi yerinə yetirəcəklər.