“Yaşıl dəhliz”ə kimlər və necə nəzarət edir? - Mallar başqa, sənədlər başqa...

Gömrük sistemində tətbiq edilən “Yaşıl dəhliz” Azərbaycanın iqtisadiyyatında ticarət proseslərini sürətləndirmək məqsədini güdür. Bu sistem, əsasən, gömrük bəyannamələri ilə əlaqəli prosedurların sadələşdirilməsi və ixrac-idxal əməliyyatlarının daha sürətli həyata keçirilməsini təmin edir.

“Yaşıl dəhliz” nədir və kimlər yararlana bilər?

Bizimxeber.az bildirir ki, “Yaşıl dəhliz”ə daxil olan şəxslər və şirkətlər, düzgün vergi ödəyiciləri, əvvəlki dövrlərdə heç bir ciddi pozuntuya yol verməyən və müvafiq sənədləşməni düzgün təqdim edən biznes subyektləridir. Bu sistemdən istifadə edənlər, dövlətin müəyyən etdiyi vergi öhdəliklərini yerinə yetirdikdə, mallarını gömrükdən keçirməkdə üstünlüyə malik olurlar. Bununla yanaşı, bu sistem, ticarətçilərə malların sürətli şəkildə bazara çıxarılmasına imkan tanıyır və ticarət əməliyyatlarının asanlaşdırılmasına kömək edir.

Amma... Bəli burda böyük əmmaların izi görünür

"Yaşıl dəhliz”dən sui-istifadə halları da gözdən yayına bilməz. Bu vəziyyət, biznesmenlərin bəzi hallarda yüksək qiymətə malik məhsulları daha ucuz qiymətə bəyan etmələri ilə əlaqədar baş verir. Nəticə etibarilə, bu cür fəaliyyətlər, həm gömrük sisteminə, həm də dövlət büdcəsinə ciddi maliyyə ziyanı vurur.

Məsələn, bahalı elektron cihazlar, lüks məhsullar və digər yüksək qiymətə malik mallar “Yaşıl dəhliz”dən keçərkən ucuz qiymətlə bəyan edilir, lakin bazara çıxarıldıqda bu məhsullar çox daha yüksək qiymətə satılır. Bu cür manipulyasiya, dövlətin gömrük rüsumlarından və vergi gəlirlərindən külli miqdarda ziyan çəkməsinə səbəb olur. Əvəzində kimlərsə milyonlar qazanır...

Ümumiyyətlə, bu sistemin zəif tərəfi, bəyan edilən və həqiqətən gətirilən məhsullar arasındakı fərqləri aşkar etməkdə çətinliklərin yaranmasıdır. Məsələn, bahalı məhsullar ucuz qiymətlə bəyan edildikdə, bunların real qiymətləri çox zaman gizlədilir və dövlətin maliyyə resursları ciddi şəkildə itirilir. Gömrükdə bu cür halların qarşısını almaq üçün daha ciddi nəzarət mexanizmlərinin tətbiqi vacibdir, amma...

Üstəlik, gömrük və vergi orqanları, bəyannamələrə təqdim edilən məlumatları və sənədləri diqqətlə araşdırmalı, risk analizləri əsasında malların qiymətlərini təhlil etməlidir. Beləliklə, gömrük rüsumlarının düzgün şəkildə toplanması və büdcə gəlirlərinin qorunması mümkün olar.

Edilirmi? Bu suallardan çox vermək olar, lakin sual olaraq cavablandırılmasındansa, araşdırılaraq aradan qaldırılması vacibdir.

Bu sahədə əsas məsələ, gömrük sistemindəki nəzarət mexanizmlərinin gücləndirilməsi və şəffaflığın artırılmasıdır. Gömrük orqanları və digər müvafiq qurumlar, idxal-ixrac əməliyyatlarının düzgün şəkildə həyata keçirilməsinə nəzarət etməli, bəyannamələrin doğru və şəffaf şəkildə təqdim olunmasını təmin etməlidir. Bu tədbirlər həm dövlət büdcəsinin inkişafına, həm də iqtisadiyyatın sağlam təməl üzərində irəliləməsinə şərait yaradar. Bu baxımdan, aidiyyəti orqanlar, xüsusilə gömrük komitəsi, bu sahəyə daha çox diqqət ayırmalı və “Yaşıl dəhliz”dən sui-istifadə hallarının qarşısını almaq üçün daha ciddi tədbirlər görməlidir.

Azər Məmmədovun rəhbərlik etdiyi İdxal-İxrac Əməliyyatları üzrə Nəzarət Baş İdarəsi, “Yaşıl dəhliz” sisteminin fəaliyyətini izləyən əsas qurumlardan biridir. Bu idarə, həmin sistemin daxilindəki əməliyyatları təhlil etməli, bəyan edilən məhsulların həqiqətən də gətirilən mallarla uyğunluğunu yoxlamalıdır. Lakin, məlum olduğu kimi, bəzi hallarda gömrük sistemində bu tip manipulyasiyalar baş verə bilir. “Yaşıl dəhliz”dən istifadə edən şəxslər və şirkətlər, bəzən müxtəlif malları daha ucuz qiymətlə bəyan edərək dövlətin rüsumlarından yayınmağa çalışır. Burada ciddi suallar yaranır: Azər Məmmədovun rəhbərlik etdiyi qurum bu əməliyyatları nə dərəcədə effektiv şəkildə izləyir? Bu əməliyyatlar üzrə nəzarət və yoxlamalar, bu cür manipulyasiyaların qarşısını almağa nə qədər imkan verir? Dövlət büdcəsinə vurulan ziyanı kim qarşılayacaq, yoxsa bu cür halların üzə çıxması hələ də gecikəcək?

Həmçinin, Şahin Bağırovun rəhbərlik etdiyi Azərbaycan Gömrük Komitəsi, “Yaşıl dəhliz” sisteminin tətbiqi ilə bağlı nəzarət mexanizmlərinin gücləndirilməsində mühüm rol oynayır. Bu günə qədər gömrük orqanlarının apardığı yoxlamaların nəticələri sual altındadır. Şahin Bağırov və komitəsi, “Yaşıl dəhliz” sistemindəki potensial sui-istifadələri, bəyan olunan malların həqiqi dəyərini izləyərək və riskli əməliyyatları aşkar edərək, gömrük sistemini daha şəffaf və ədalətli edə biliblərmi?

Məsələn, ucuz qiymətlə bəyan edilən şüşə qabların arasında bahalı məhsulların yerləşdirilməsi, yüksək qiymətlə satılan elektronika məhsullarının ucuz qiymətlə bəyan edilməsi kimi halların qarşısı alınıbmı? Bu cür hallar, bazara qeyri-qanuni daxil olan məhsulların, gömrükdəki bəyan edildiyi qiymətlərlə satışa çıxarılması, dövlət büdcəsinə ciddi ziyan vurur. Bu səbəbdən, gömrük nəzarətini gücləndirməli və bu cür manipulyasiya halları üzərində daha ciddi nəzarət etməlidir. Həmçinin, o da nəzərə alınmalıdır ki, bu manipulyasiyalar yalnız vergi ödəməyən şirkətləri deyil, həm də bazarda ədalətsiz rəqabətə səbəb olur, çünki digər biznes subyektləri düzgün vergilər ödəyərək, hüquqi şəraitdə fəaliyyət göstərirlər.

Azərbaycanın iqtisadiyyatında gömrük sisteminin düzgün işləməsi və şəffaflığın təmin edilməsi yalnız dövlət büdcəsinə deyil, həm də bazar iştirakçılarının ədalətli rəqabət şəraitində fəaliyyət göstərməsinə imkan yaradar. Bu da, nəticə etibarilə, vətəndaşların rifahına müsbət təsir edər. Lakin bunun üçün gömrük nəzarətinin möhkəmləndirilməsi, qanunsuz fəaliyyətlərin aşkarlanması və bunlara qarşı ciddi cəzaların tətbiq edilməsi zəruridir. Bu cür addımlar, həm dövlətin, həm də vətəndaşların maraqlarını qorumaq üçün mühüm əhəmiyyət kəsb edir.

Aidiyyatı qurumlar və şəxslər “Yaşıl dəhliz”də işləyən şirkətlərin fəaliyyətinə bir qədər diqqəti artırçalıdır və onların fəaliyyətini mütəmadi izləməlidir.

Bizimxeber.az

---

---