7 mindən çox dildə danışılan dünyada bəşəriyyət niyə vahid dil inkişaf etdirmədi?

Dünyada 7000-dən çox dildə danışılır. Bəs bəşəriyyət bu qədər müxtəlif dilləri necə inkişaf etdirdi? Əvvəldən bütün bəşəriyyət niyə vahid dil inkişaf etdirmədi?

Bizimyol.info Türkiyə mətbuatına istinadla xəbər verir ki, bəzi bölgələrdə dillərin sayı çox az, bəzilərində isə həddindən artıq çoxdur.
Məsələn, Nigeriya, Papua Yeni Qvineya və İndoneziya dünyada danışılan bütün dillərin 29 faizinə ev sahibliyi edir. Tropik iqlimi olan bölgələrdə dil müxtəlifliyi də daha çox görünür. Bu məlumatlar dillərin şaxələnməsi nöqtəsində iqlim və coğrafiyanı xatırladır.
Nəzərə alsaq ki, dağlarla bölünmüş coğrafiyada o dağların hər iki tərəfində yaşayan insanların bir-biri ilə təmasda olma ehtimalı azdır, onların müxtəlif dillər inkişaf etdirmə ehtimalı yüksəkdir. Eyni şəkildə okean və ya dənizlərlə bölünmüş torpaqların hər iki tərəfində yaşayan insanlar təbii olaraq fərqli dillər formalaşdırmış ola bilərlər. Lakin təbiətin dilə təsiri bununla məhdudlaşmır. Bundan əlavə, bölgəyə düşən yağıntının miqdarı, buna görə də qidalanma, köç və o bölgədə yaşayan insanların sayındakı dəyişikliklər kimi davranışlar da dillərin sayına təsir edir. Bu mövzuda aparılan bir araşdırma da yağıntının miqdarının dil paylanmasına təsir etdiyini göstərir.
Dillərin sosial-mədəni quruluşun təsirinə məruz qalma faktı burada ortaya çıxır. Kiçik qruplarda yaşayan icmalar öz kiçik qrupları arasında ünsiyyət dili yaratmış ola bilər və öz icmalarını digər icmalardan fərqləndirmək üçün bu dildən istifadə etmiş ola bilərlər.
Bunu belə düşünün… Bir neçə onlarla fərddən ibarət ibtidai cəmiyyətdə prioritet ov və qidalanma idi. Böyük bir ov tutduqda, bir-birlərini uzaqdan çağırmalı idilər. Belə bir ssenaridə onlar özlərini digər “rəqiblərdən” fərqləndirmək üçün yalnız öz qruplarının başa düşəcəyi siqnallar və ifadələr hazırlamış ola bilərlər. Bundan əlavə, getdikcə sıxlaşan cəmiyyətlərdə bir müddət sonra “parçalanma” meyli özünü göstərə bilər. Bu, bölünmüş cəmiyyətlərdə zamanla sözləri dəyişdirərək yeni ünsiyyət dilinin inkişafı ilə nəticələnə bilər. Yaxud danışıldığı məsafə böyüdükcə bir dil dəyişə bilər. Həmin dil parçalanmış dillərə bölünür və nəticədə öz bölgəsində tamamilə yeni bir dilə çevrilir.
Müharibələr, məcburi köçlər və işğallarla quruluşu dəyişən cəmiyyətlər kimi vəziyyətlərin də dil müxtəlifliyinə təsir edə biləcəyi düşünülür. Buna misal olaraq daha geniş ərazilərə yayılan və zamanla əlaqələrini itirən cəmiyyətlərin dillərinin fərqliləşməsini göstərmək olar. Eyni zamanda bildirilir ki, dinlər dilə təsir göstərməklə yanaşı, ictimai quruluşun bir çox aspektlərinə təsir göstərmiş ola bilər.
Dillər sabit konstruksiyalar deyil. Məsələn, indiki türkcə ilə Göktürk türkcəsinə nəzər salaq, oxşar söz və ifadələrə baxmayaraq, nə qədər böyük fərqlərin olduğunu görürük. Nəticə etibarilə, müxtəlif qarşılıqlı təsirlər, müxtəlif hadisələr və “ehtiyac sahələrində” müxtəlif dillərin və ifadələrin formalaşmasının çoxsaylı səbəbləri ola bilər.

---

---