Müasir dövrdə ən boyük problemlərdən biri fiziki passivlikdir

6 aprel  Ümumdünya Fiziki Aktivlik Günüdür. 
2002-ci ildən başlayaraq hər il aprelin 6-sı bütün dünyada “Hər gün otuz dəqiqə 
fiziki fəallıq!” devizi altında qeyd edilir.
Bu əlamətdar gün Azərbaycanda hər il müxtəlif maarifləndirici tədbirlərlə geniş 
qeyd olunur, ictimaiyyət fiziki passivliyin sağlamlığa zərərli təsirləri barədə 
məlumatlandırılır.
Fiziki aktivlik ürək-damar xəstəlikləri, xərçəng və şəkərli diabet kimi qeyri-
infeksion xəstəliklərin profilaktikası və sağlamlıq üçün vacib əhəmiyyətə malikdir.
Bununla bağlı suallarımızı  Mərkəzi Gömrük Hospitalının fizioterapevti Səidə 
Kərimovaya ünvanladıq. İlk sualımız yaşadığımız müqəddəs Ramazan ayında 
fiziki aktivlik haqqında oldu.
- Səidə həkim, fiziki aktivlik insan sağlamlığı üçün vacibdir. Hazırda insanların 
çoxu oruc tutur. Bu ay fiziki məşğələlərlə nə vaxt məşğul olmaq lazımdır ki, 
orqanizmin fəaliyyətinə müsbət təsir göstərsin?
- Ramazan ayında insanlar oruc tutur, müəyyən müddət ərzində ac qalırlar, buna 
görə də bu ay məsləhət görərdim ki, iftarla imsak arasında olan müddətdə fiziki 
aktiv olsunlar: iftardan sonra bir müddət havada gəzsinlər, yeyib oturmasınlar, 
yatmasınlar, əksinə, piyada yürüş etsinlər, müxtəlif idman hərəkətləri ilə məşğul 
olsunlar və ya açıq meydançalarda oyunlar oynasınlar.  Adətən, etdiyiniz idman 
hərəkətlərini bu ay 30% azaldın və bu rejimi elə qurun ki, idman hər gün yox, 
günaşırı olsun. İftarla imsak arasında idman hərəkətləri ilə bərabər, çoxlu maye, 
əsasən su qəbul etmək lazımdır, bu, gücünüzün bərpası üçün çox vacibdir.
- Fiziki passivliyin insan orqanizmi üçün hans zərərləri var? 
- Fiziki passivlik müasir dövrdə ən boyük problemlər sırasındadır. Araşdırmalara 
görə, fiziki passivlik və hipodinamiya  ümumi  olüm riski faktorları arasında 4-cü 
yerdədir. ÜST-ün məlumatlarına əsasən dünyada  15 yaşından yuxarı əhalinin 
31,1%-i  fiziki passivdir. Fiziki passivlik ürək-damar, diabet və xərçəng kimi  
xəstəliklərın gedişatını  ağırlaşdırır.
13-15 yaşlı yeniyetmələr arasında da vəziyyət ürəkaçan deyil. Onların 80%-i 
gündəlik minimal  60 dəqiqəlik aktivlik rejiminə riayət etmirlər .
Fiziki passivlik barədə danışanda oturaq rejimi də qeyd etmək lazımdır. XX əsrdə 
oturaq rejimin ziyanını hətta siqaret çəkmənin ziyanı ilə bərabərləşdirirdilər. 
“Oturmaq yeni  variant  siqaret çəkməkdir” (sitting is a new smoking) ifadəsi bir 
müddət trendə çevrilmişdi.
Səidə xanım, fiziki aktivlik dedikdə, hansı fiziki məşğələlər nəzərdə 
tutulur? Orta intensiv fiziki aktivlik hansıdır?
Fiziki  aktivlik gündə ən azı 30 dəqiqə, həftədə 5 gün orta intensivlikdə 
idmanın olmasıdır. Uşaqlar və yeniyetmələr üçün bu rəqəm fərqlidir -  gündə 
60 dəqiqə.
Orta intensiv fiziki aktivlik isə standart rahat vəziyyətdən 3 dəfə artıq enerji  tələb 
edən aktivlikdir.  Məsələn, orta templə yürüş, velosiped sürmə, tennis, üzgüçülük 
və s. Məncə, yürüş aktiv qalmaq üçün ən sadə və əlçatan bir variantdır.
- Fiziki aktivliyin insan sağlamlığı üçün nə kimi müsbət təsirləri var?  Fiziki 
aktiv olmaqla hansı xəstəliklərin qarşısını almaq mümkündür? 
- Fiziki aktivlik ürək-damar, diabet və digər xəstəliklərin profilaktikasında və 
kompleks müalicəsində vacib rol oynayır. Fiziki aktivlik çəki kontrolu, sümüklərin 
və əzələlərin möhkəm olması üçün çox vacibdir. Tədqiqatlara əsasən bir sıra 
xəstəliklərin müalicəsində fiziki aktivlik dərmanla eyni, bəzi vaxtlar isə daha güclü 
effekt göstərir.
Aktivliyin orqanizmə müsbət təsiri elmlə  sübüt olunmuşdur. Bu təsirlər arasında 
aşağıdakıları göstərmək olar:
Artıq çəkini kontrol altına salır;
Qlükozanı (şəkəri) və insulin  balansını tənzimləyir;
Ürəyin koronar damarlarında qan axarını artırır;
Trombların yaranması riskini azaldır;
Qan təzyiqini tənzimləyir;
Qanda lipid profili yaxşılaşdırır - “yaxşı” yağların lipoproteidlərin  
səviyyəsini  artırır, “pis” yağların səviyyəsini azaldır.

Bunlarla yanaşı,  fiziki aktivlik insanda depressiya, stress və gərginliyi 
azaldır və ümumi əhvalı yaxşılaşdırır.
- İnsanların fiziki passivliyinin əsas səbəbləri hansılardır?
 - XXI əsrdə  insanların çoxu  vaxtını  kompüter qabağında və nəqliyyatda oturaq 
vəziyyətdə keçirir. Bizim bədənimiz hərəkət üçün hesablanıb. Müasir 
texnologiyalar və ofis işi şəraiti isə bizi hipodinamik həyat tərzinə meyilləndirir. 
Bu barədə çox maraqlı rəqəmlər var - böyüklər orta hesabla sutka vaxtının 90%-ni  
qapalı məkanlarda keçirir. Gün ərzində təxminən 9 saat oturaq vəziyyətdə oluruq. 
Oturaq rejimin bizim onurğamızın sağlamlığına, əzələ, skelet strukturlarına və 
digər sistemlərə mənfi təsiri haqqında sübut olunmuş araşdırmalar mövcuddur. 
Təbiidir ki,  belə həyat tərzimiz bir sıra xəstəliklərin yaranmasına şərait yaradır.
- Orta və ya ağır fiziki aktivlik fəaliyyəti zamanı dayaq-hərəkət aparatının 
travmaya məruz qalmaması üçün nələri tövsiyə edərdiniz?
- İlk və ən vacib qayda - hansısa idman və hərəkət zamanı ağrı hiss 
edirsinizsə,  onu dərhal dayandırın. Ağrı hərəkətinizin düzgün olmaması, ya da 
bədəninizin bu hərəkətə hazır olmaması barədə xəbərdarlıq edir. Hər bir idmandan 
əvvəl istilənmə mərhələsini unutmayın, hərəkətin düzgün texnikasını öyrənin, 
gücünüzü düzgün qiymətləndirin. Fiziki aktivliyə uyğun  qidalanın,  bol su için və 
dincəlin. Bunlar idmandan sonra əzələlərin bərpasına kömək edəcək.
- Ölkəmizdə insanların fiziki aktivlik səviyyəsi qəbul edilən normalara 
uyğundurmu? Azərbaycanda daha çox hansı yaşdan olan insanlar fiziki aktiv 
olmağa üstünlük verirlər?
- Ölkəmizdə də insanlar bütün dünyada olduğu kimi, hipodinamik həyata 
meyillidirlər. Əvvəlki illərdə insanlar arasında aparılan sorğularda əhalinin fiziki 
aktivliyi barədə yüksək göstəricilər mövcuddur. Məncə, bu, konkret qrup əhali 
üçün keçərlidir - cavanlar daha çox aktivliyə və  idmana maraq göstərir. Həm də 
son illərdə mövcud vəziyyət - pandemiyanın əvvəlində məhdudiyyətlər və  bir çox 
sahələrdə distant iş və təhsil də bu məsələdə öz rolunu oynayıb. Ən azından öz 
pasiyentlərimizdə bunu müşahidə edirik.
- Ev şəraitində fiziki aktiv olmaq üçün hansı məşğələlər edilə bilər?
- Gündəlik idman proqramınıza gərmələri, balans üçün hərəkətləri, ümumi  
bədənin sağlamlığına müsbət təsir edən, tez-tez müşahidə olunan bel və boyun 
ağrılarında istifadə olunan idman hərəkətlərini əlavə etmək məsləhətdir. Bu 
idmanları siz hospitalımızın saytında “Düz qamət - sağlam həyat” rubrikasından 
öyrənə bilərsiniz.
- Səidə həkim, maraqlı müsahibəyə görə təşəkkür edirik.
Müsahibəni apardı: Mərkəzi Gömrük Hospitalının 
PR mütəxəssisi Dilara Zamanova
SİAM.AZ

---

---