İcbari tibbi sığortanı (İTS) respublikada sosial təbabətin əsas nailiyyəti adlandırırlar və bundan həqiqətən razı qalanlar da az deyil. Onlar maaşlarından tutulan məbləğdən - ayda 2 faizdən artıq heç nə ödəmədən müayinədən keçə, lazımi müayinə və əməliyyatlar etdirə bilirlər. Pensiyaçılar və işsizlər ən azı bu ilin sonuna kimi heç bir ödəmə etmirlər.
Amma bu sistemdən narazı olanlar da az deyil. Bir çox insanlar hələ də özəl klinikalara müraciət edir və “başqa adam üçün” sığorta ödədikləri üçün qəzəblənirlər. Bəs belələri niyə icbari tibbi sığorta xidmətlərindən istifadə etmirlər?
Bəzi insanlar xidmətin keyfiyyətinə inanmırlar, çünki həkimlərə hər gün çoxlu xəstələr müraciət edirlər və sadəcə olaraq hər kəsə kifayət qədər diqqət yetirməyə vaxt tapmırlar. Amma əsas səbəb böyük növbələrdir. Nömrə almaq üçün əvvəlcə qəbulda, sonra isə həkimin kabinetində uzun müddət gözləmək lazımdır. Bəzi insanların bunun üçün nə vaxtı, nə də səbri var. Digərləri - yaşlı insanlar və özünü yaxşı hiss etməyənlər fiziki olaraq bunu edə bilməzlər.
Sosial şəbəkədə bu cür narazılıqların sayı kifayət qədərdir. Məsələn, bir vətəndaş yazır: “Bir neçə ay əvvəl uşağım soyuqladı və onunla birlikdə klinikaya getdik. Təbii ki, növbələr dəhşətdir. Rentgen üçün başqa klinikaya - böyüklər klinikasına getməli oldum, çünki uşaq klinikasında yox idi. Əvvəllər yaşlı anamı icbari tibbi sığorta müayinəsinə aparmaq fikrim var idi, amma anladım ki, onun vəziyyətində bu, mümkün deyil. Özəl klinikaya getməli oldum”.
Növbələrin səbəbləri aydındır - çoxları rayonlarda qeydiyyatda olsa da, əslində Bakıda yaşayır. Həkim heyəti bir neçə xəstə üçün nəzərdə tutulub, amma gələnlər onlardan qat-qat artıqdır. Həm də tibbi xidmət üçün bütün bölgələrdən paytaxta insanlar gəlir.
Məsələ ilə bağlı TƏBİB-lə əlaqə saxlaya bilmədik, lakin onlar da böyük növbələrin olduğunu etiraf edir və problemin həllinə dair vədlər verirlər. Belə ki, qurumun rəhbəri Vüqar Qurbanov deyib ki, Bakıda dövlət klinikalarında həkim qəbulu üçün yaranan uzun növbələr onları çox narahat edir.
Onun sözlərinə görə, bunun iki səbəbi var. Birincisi, bölgələrdə yaşayan vətəndaşların Bakıda müalicə olunmaq istəyidir. Onların bu hüququ var, baxmayaraq ki, onun sözlərinə görə, rayon xəstəxanalarının böyük əksəriyyətində yaxşı şərait var və hətta mürəkkəb müayinələr və əməliyyatlar üçün müasir avadanlıqlar var.
İkinci səbəb isə xəstələrin tez-tez paytaxta tibbi müayinəyə göndərilməsidir. Bütün bunlar öz növbəsində bakılı həkimlərin iş yükünün çox olmasına və onların iş vaxtının artmasına səbəb olur.
“Biz problemin həlli üçün fəal işləyirik və əminik ki, ilin sonuna qədər bu məsələ öz həllini tapacaq”, - deyə Qurbanov bildirib.Onlayn görüş təyin etmək vəziyyəti yaxşılaşdıra bilər. Ötən ilin sonunda TƏBİB açıqlamışdı ki, Bakının bəzi xəstəxanaları artıq belə bir sistemə qoşulub. Bəs, niyə bu, ilk vaxtlarda və hər yerdə həyata keçirilməyib?
Ümumi praktikant və hepatoloq Zaur Orucov AYNA ilə söhbətində qeyd edib ki, TƏBİB tibb sahəsində “ASAN xidmət”ə çevrilməli idi: “Bu struktur insanların həyatını asanlaşdırmaq üçün yaradılıb, ancaq minimum islahatlar aparılıb. Növbələrə gəlincə, mən icbari tibbi sığorta üzrə ambulator xidmət göstərən özəl klinikaları tanıyıram. Belə ki, xəstələr müəyyən vaxtda təyinatla gəldiyi üçün növbə yaranmır. Məncə, bu seqment avtomobillərin icbari sığortasında olduğu kimi, özəl sığorta şirkətlərinə verilməli idi, lakin təbii ki, dövlətin nəzarəti altındadır. Xəstə isə klinikanı özü seçə bilərdi. Bazar özü bütün prosesləri tənzimləyəcəkdi”.
“Eyni zamanda, bütün dünyada icbari tibbi sığorta səhiyyə sisteminin yükünü azaltmaq məqsədi daşıdıyır. Lakin xəstə daha düşünülmüş, fərdi yanaşma, daha çox müayinə istəyirsə, bunun üçün pullu klinikalara müraciət etməli olur”, - deyə Orucov vurğulayıb.
Öz növbəsində səhiyyə üzrə ekspert Tamila Kərimova AYNA-ya deyib ki, bütün tibb müəssisələrində onlayn növbənin təşkili çoxdan problemsiz həyata keçirilə bilərdi, lakin nədənsə bu, hələ həyata keçirilməyib: “Klinikalarda insanların sıx olması yerlilik əlamətinin tamamilə pozulması ilə bağlıdır. İndi yaşayış yerindən və qeydiyyatdan asılı olmayaraq istənilən klinikaya gedə bilərsiniz, yalnız pasportunuzun yanınızda olması lazımdır”.
Həmsöhbətimiz əlavə edib ki, əvvəllər lazımi xidməti bir poliklinikada almaq mümkün idisə, indi vəziyyət başqadır: “Bəzi poliklinikalara fərqli mütəxəssislər, digərlərinə isə ailə həkimləri göndərilib. Nəticədə insanlar ictimai nəqliyyatdan istifadə etdikləri şəkildə - bir yox, iki, hətta üç-dörd tibb müəssisəsinə getməli olurlar. Məsələn, ana və uşağı uşaq poliklinikasına gedir. Həkim onu müayinə edir və problem yaranarsa, başqa klinikada ixtisaslaşmış mütəxəssisə müraciət edir. Və sonra diaqnozla qadın başladığı klinikaya qayıtmalıdır. Eyni zamanda təyin edilmiş reseptlərə uyğun dərman almaq lazımdırsa, aptekə də getməlidir. Xəstələr əsas tibbi yardım almaq üçün vaxt və bununla bağlı nəqliyyat xərclərini sərf etməyə məcbur olurlar”.
Mütəxəssisin sözlərinə görə, bütün dünya bir vaxtlar sovet səhiyyəsinin təşkilinə heyran olub: “Lakin bu gözəl sistem məhv edildi, onun yerində xaotik səhiyyə sistemi quruldu”.Paytaxt klinikalarından birinin adının çəkilməsini istəməyən həkimi AYNA-ya danışarkən, icbari tibbi sığortaya münasibətini belə ifadə edib: “Bu sistemin müsbət tərəfləri var - əvvəllər çoxları üçün əlçatmaz olan bahalı müayinədən keçə bilərsiniz. Bununla belə, növbələr həqiqətən uzundur. Bəzən uzun müddət gözləmək lazımdır, məsələn, MRT çəkdirmək üçün, çünki bütün klinikalarda avadanlıq yoxdur. Lakin başqa ölkələrdə də belədir. Xəstələr heç də həmişə bu sistemin necə işlədiyini başa düşmürlər və çox vaxt göstərişlər olmadan müayinə təyin etməyi xahiş edirlər, lakin həkim bunu sadəcə xəstənin istəyi ilə edə bilməz, çünki hər göndəriş üçün TƏBİB və İcbari Tibbi Sığorta Agentliyi üzrə ekspertlərə hesabat verir. Amma medalın başqa bir tərəfi də var – göndəriş verməzdən əvvəl on dəfə düşünmək lazımdır ki, lazımsız hesab olunmasın”.
Müsahibimiz başqa problemə də toxunub: “Bu sistem üzrə həkimlərə ödənilən zəhmət haqqı çox azdır, üstəlik, xəstə 21 gün ərzində bir neçə dəfə həkimə müraciət edərsə, həkimə pul ödənilmir. Əgər xəstə həkim xidmətinin keyfiyyətindən narazıdırsa, onu dəyişmək və bir-iki gün sonra başqa həkimə müraciət etmək qərarına gəlsə, o zaman həkim qəbuluna görə ona pul verilməyəcək, çünki əvvəlki həkim artıq müraciət müqabilində pulu alıb. Ancaq hesablanmış bonuslar əhəmiyyətli bir gecikmə ilə gəlir - ötən gün biz onları yalnız oktyabr və noyabr ayları üçün aldıq. Aşağı maaş və ağır iş şəraiti çoxlarının xaricə işləməyə getməsinə səbəb olur”.
Xatırladaq ki, ötən il “Azərbaycan Həkimləri” İctimai Birliyinin sədri Ədalət Rüstəm icbari tibbi sığortanın tətbiqindən sonra həkimlərin xaricə axınından danışaraq, əsas səbəb kimi bonus-mükafatların az olmasını göstərmişdi. Söhbətləşdiyimiz mütəxəssislər yekdilliklə bildirirlər ki, bir çox aspektlər həyata keçirilməzdən əvvəl kifayət qədər düşünülməyib və təkmilləşdirmə məsələlərinə hərtərəfli yanaşmaq lazımdır.
