AVROPA BİRLİYİ-AZƏRBAYCAN:daş qayaya rast gəlib – Təhlil

İrina Corbenadze

rosbalt.ru, 26.12.2017



Avropa Birliyi Azərbaycanla tərəfdaşlığın fəallaşmasına yönəlmiş əhatəli yeni saziş bağlamaq üzrə onunla dialoqun təzələnəcəyi haqda məlumat verib. Avropa Komissiyasının saytına qoyulmuş mətn aşkarca qılıqlama və hətta tərif xarakteri daşıyır.

Brüssel müstəqillik, suverenlik və ölkənin ərazi bütövlüyü prinsipinə sədaqətini vurğulayaraq, bildirib ki, Azərbaycan AB-nin önəmli, o cümlədən iqtisadi tərəfdaşıdır və multikulturalizmin təşviqi və dini tolerantlığa görə onu tərifləyib.

Avropa Komissiyasının vitse-prezidenti Federika Moqeriniyə isnadən məlumat verilir ki, yeni saziş haqda danışıqlarda yaxşı nəticələr əldə etmək mümkün olub. Yüksəkməqamlı xanım vəd edib ki, Avropa Azərbaycanla birlikdə “gənclər, onların görüş və səyahətləri, həmçinin biznesin inkişafı və bu ölkədə insan haqlarının müdafiəsi üçün daha çox imkanlar arayacaq”.

Azərbaycanla “energetik münasibətlər”in inkişafı, “qanunun aliliyinin güclənməsi” daxil olmaqla bu ölkədə islahatlara dəstək də vədlər sırasındadır.

Xatırladaq ki, Bakı postsovet məkanı üzrə özünün bəzi qonşularından fərqli olaraq, AB ilə Assosiasiya haqda Saziş bağlamaqdan imtina edib ki, bu da onu demokratiya və söz azadlığı çatışmazlığına görə tez-tez tənqid edən – Brüssel bu mənada Vaşinqtondan uzağa getməyib – Avropa Birliyi ilə siyasi əlaqə marağının olmaması kimi anlaşılır.

Bundan başqa, Bakı Qarabağ münaqişəsinin tənzimlənməsində Avropadan kəsərli dəstək görmür.

Hətta AB ilə hədsiz yaxınlaşma Azərbaycanı “dəyərlər”ə, qanunvericiliyə və əhalisinin, hakim iyerarxiyanın mentalitetinə yad həyat tərzinə məcbur etməklə təhdid edir. Bir sözlə, Azərbaycan öz işlərinə müdaxiləyə tab gətirmir, Rusiya və Türkiyə daxil olmaqla tərəfdaşlarının maraqlarına zidd çıxan siyasi alyanslara girmək istəmir və ikitərəfli münasibətlərin inkişafını kürəsəllşmədən üstün tutur. Buna görə də tam aydın deyil ki, AB ilə özəl saziş onun nəyinə lazım gəlib və tərəflərdən biri uyğun sənədin layihəsini dərc etməyincə – ümumiyyətlə, belə bir şey baş verəcəksə – bu, aydın olmayacaq.

Bu günə bir şey aydındır: Azərbaycanı “Şərq tərəfdaşlığı” proqramına tamdəyərli şəkildə cəlb etməyə nail olmayan Avropa “yumşaq güc”ün respublikaya yayılması ideyasından əl çəkməyib. Bu işdə əhaliyə bu gün malik olmadığı azadlıqlar vasitəsilə tamamilə bəsit, bir qədər düzəliş edilmiş humanitar vədlər verilir: sosial və iqtisadi rifahın yüksəlişi, firavan Avropanın bütün azərbaycanlılar üçün “açılması” və bundan doğan bütün “fərəhlər”.

Ehtimal ki, bu cür üsul ona görə seçilib ki, Avropa Birliyi Qərbin ona nisbətdə istənilən təşəbbüsünə milli suverenlik və fəaliyyətdəki hakimiyyətin dayanıqlığı prizmasında nəzərdən keçirən Azərbaycanın hərbi-siyasi və iqtisadi itaətinə müvəffəq ola bilməyib.

Güman ki, Azərbaycanın sazişi imzalamaq məsələsini müzakirə etmək razılığına baxmayaraq, o, Brüsselin “standartları” üzrə hərəkət etməyə başlamayacaq – sövdələşəcək və öz “standartları”nı irəli sürəcək. Buna görə də sənədin gələn ilin sonuna imzalanacağı hesabı doğrulmaya bilər və Avropa Birliyi Cənubi Qafqazda öz nüfuzunun genişləndirilməsini gözləməli olar.

Xatırladaq ki, AB-nin Gürcüstanla Assosiasiya haqda Sazişi və Ermənistanla əhatəli və genişləndirilmiş əməkdaşlıq haqda çərçivə sazişi bağlanıb.

Qaldı Azərbaycana, o, ehtiyacsız ölkədir və heç olmasa, özünün energetika təhlükəsizliyi və Rusiya təbii qazının tədarükündən azad olmaq kontekstində ona marağı olan Avropa Birliyinə öz şərtlərini diktə etməyə tam haqqı çatır. Buna görə də AB – hər halda, hələlik – Bakıya yalnız “yumşaq əlcək”lə yanaşacaq, çünki “tikanlı əlcək” onu Brüsseldən ancaq uzaqlaşdırır. Avropa Şurası Parlament Assambleyasının (AŞPA) Azərbaycanda demokratiya və insan haqlarıyla bağlı durum kəskin tənqid edilən qətnaməni bəyəndiyi payız epizodunu yada salaq. Sənəddə həmçinin İnsan haqları üzrə Avropa Məhkəməsi qərarlarının tam icrasını yubanmadan təmin etmək, parlamentin icra hakimiyyəti üzərində nəzarətini gücləndirmək, məhkəmə və prokurorluq qurumlarının islahatını davam etdirmək, ədliyyə orqanlarının tam müstəqilliyini təmin etmək, qeyri-hökumət təşkilatları və KİV-lərin fəaliyyəti və s. üçün əlverişli şərait yaratmağa çağırış ehtiva olunub.

Bakı cavabında işarə edib ki, Qarabağ münaqişəsinin tənzimlənməsində AB-nin yardımsızlığı daxil olmaqla “süni sıxışdırmalar” ucbatından ümumiyyətlə, Avropa Şurasından çıxa bilər. Azərbaycan prezidenti İlham Əliyev hətta AŞPA-dakı “lobbiçi qruplar” tərəfindən “Ermənistana himayədarlıq”dan danışıb. O, həmçinin xatırladıb ki, AŞ Azərbaycanı daim sanksiyalarla hədələyir. Onun sözlərinə görə, Azərbaycana məqsədyönlü hücumlar ictimaiyyətdə məyusluq doğurur və suallar yaranır – “Bizim bu qurumda nə işimiz var?”

Əliyev vurğulayıb ki, ölkəsinin Avropa Şurasından çıxması heç nəyi dəyişməyəcək.

Həmçinin qeyd edək ki, Əliyevin bəyanatı Türkiyə prezidenti Rəcəb Tayib Ərdoğan tərəfindən Avropaya kəskin cavabla həmahəng səslənib və ardınca dərhal şayiələr yayılıb ki, Azərbaycan Avrasiya Birliyinə daxil ola bilər, Türkiyə isə Şanxay Əməkdaşlıq Təşkilatının üzvü olmağı arzulayır. Məlum olduğu kimi, hər iki blok AB-nin siyasi antaqonisti Rusiyanın “patronluğu” altındadır. Və onunla daha sıx “əlaqə” artıq şübhə doğurmur ki, Bakı və Ankaranın maraqları, ən azı, Əliyev və Ərdoğan rejimlərinin sabitliyini təhdid etməyən Moskvanın maraqlarına yaxındır.

Habelə əlavə edək ki, Əliyevin “Ermənistan məsələsi” üzrə kəskin cavabı hələlik heç nəyi dəyişməyib və Azərbaycanın əlində işə salmağı davam etdirdiyi ciddi kozır qalıb. Deməlıi, “Sputnik”in məlumatına görə, Azərbaycan nümayəndə heyəti ATƏT-in Daimi Şurasının bu yaxınlarda keçirilən toplantısında bildirib ki, AB-nin Vyanadakı təmsilçiliyi Azərbaycanla dialoq və əməkdaşlığa çox zəif maraq göstərir və ATƏT-ə qarşıdurma və ittiham platforması kimi yanaşır. Bəyanatda deyilib: “Avropa Birliyi təmsilçiliyi ATƏT-də ATƏT-ə üzv ölkələrin sərhədlərinin toxunulmazlığını, suverenlik və ərazi bütövlüyünə sayğını beynəlxalq səviyyədə müdafiə etsə də, nədənsə Qarabağ münaqişəsinə münasibətdə prinsipial mövqe sərgiləmir”.

Azərbaycan heyətinin fikrincə, AB təmsilçiliyinin ATƏT-dəki ikili standartları narahatlıq qaynağı olaraq qalır və bu cür yanaşma tərəflərin əməkdaşlığının genişlənməsinə xidmət edə bilməz.

Bu əməkdaşlıq AB-yə həm də Azərbaycanı Rusiya və Türkiyə ilə tandemdən “oğurlamaq” üçün lazımdır. Lakin Bakını Qarabağ və Azərbaycan-Ermənistan münaqişəsi məsələsində məhz Türkiyə qəti müdafiə edir və Avropa Birliyinin Azərbaycanın ərazi bütövlüyü prinsipinə tərəfdarlığı haqda bəyanatları bu fonda yetərincə acınacaqlı görünür. Həm də Bakı bu planda daha çox RF ilə Türkiyəyə və hətta Ermənistanın müttəfiqi olan, lakin öz sərhədlərində vəziyyətin sabitsizləşməsindən yayınmaq naminə münaqişənin çox tezliklə həll edilməsi uğrunda çıxış edən İrana bel bağlaya bilər.

Yeri gəlmişkən, keçən həftə Bakıda Azərbaycan, Türkiyə və İran XİN başçılarının tənzimləmə üzrə Ankaranın əhvali-ruhiyyəsinə heç bir şübhə yeri qoymayan görüşü olub. Türkiyə naziri Mövlud Çavuşoğlunun dediyi kimi, “Ermənistan tərəfdən bəyanat bizim üçün heç bir önəmə malik deyil”.

Bundan başqa, Bakı görüşü üç ölkənin energetika sahəsində sıx əməkdaşlıq etmək niyyətini təsdiqləyib. Maraqlıdır, Brüsseldə bu tamaşaya necə yanaşıblar və o buna işarə olmayacaq ki, Ankara AB-nin Azərbaycanla hansı əlaqələri qurmaq istədiyini və Azərbaycanın müstəqil qərarlar qəbul etməsi və suveren hüquqları qorumasında bunun necə əks olunacağını diqqətlə izləyəcək?

Bir sözlə, Azərbaycanın tovlanması məsələsi Türkiyə və elə Rusiya üçün də olduqca ağrılı görünür. Və burada ancaq Əliyevin sağlam düşüncəsinə və onun yad diktəni qəbul etməyən “diktatorluğuna” bel bağlamaq mümkündür.

Tərcümə Strateq.az-ındır.

---

---