Taras Zaqorodnı: “Putin üçün əhaliyə nəyisə demək lazımdır, “uğur“ vermək lazımdır. SSRİ-nin bərpası 2023-cü ildə ruslara “yaxşı hədiyyə” olardı”
“Putin elita üçün artıq tullantı məhsuludur. Elitanın qlobal vəzifəsi Putinlə və ya Putinsiz hakimiyyətdə qalmaqdır. Ölkənin başında kim olacaq? Onlar üçün fərq etməz”
Siyasi texnoloq Taras Zaqorodnı UNİAN-a müsahibəsində Kremldəki vəziyyət, Rusiya Federasiyasının Belarusla bağlı addımları və Moldovaya hücumun gözlənilib-gözlənilməməsindən danışıb. AYNA Zaqorodnının müsahibəsini istinadla təqdim edir:
- Putinlə Lukaşenkonun görüşünün rəsmi nəticələri məlumdur. Onlar kosmosda əməkdaşlıq, iqtisadiyyatın və elmin dirçəldilməsi planlarını açıqlayıblar. Amma təbii ki, görüşdə sanksiyalar, müdafiə, təhlükəsizlik məsələlərini müzakirə olunub. Sizcə, Putin Minskə səfəri zamanı nəzərdə tutduğu razılaşmalara nail olubmu?

- Aydın məsələdir ki, ölkə rəhbərləri müdafiə nazirini iqtisadiyyat, kosmos və digər maraqlı mülki məsələləri müzakirə etmək üçün özləri ilə aparmırlar. Məlumdur ki, Putin Belarusun rəsmi şəkildə müharibəyə girməsi üçün Lukaşenkoya təzyiq göstərməyə çalışır. Üstəlik, təxminən iki həftə əvvəl Belarusa gələn Şoyqu Lukaşenko ilə kifayət qədər mülayim danışdı. Məsələn, o, dialoqunda iki dəfə Belarusun müdafiə naziri ilə danışdığını, bəzi müqavilələr imzaladığını qeyd etdi və dedi: “Mümkünsə, sizinlə görüşərik”. Bu, əslində Lukaşenkoya qarşı açıq şəkildə səslənən təhdiddir. Xarici işlər naziri Makey o qədər də yaşlı deyildi, amma qəflətən öldü. Bu, çox güman ki, Lukaşenkonun özünə xəbərdarlıq idi: “Əgər müqavimət göstərməyə davam etsəniz, sizi bu yolla ağıllandıracağıq”. Hesab edirəm ki, Lukaşenko nə qədər dirəniş göstərsə, bir o qədər çox təhdid alacaq.
- Rusiya Lukaşenkonun hakimiyyətdən devirə, öz adamını hakimkiyyətə gətirə bilərmi?
- Müharibəyə açıq şəkildə girmək üçün lazım olan əmrləri də elə həmin müdafiə naziri verə bilər. Ola bilsin ki, o, hətta Yanukoviçin sxemi ilə Rusiya qoşunlarını Belarusa dəvət etsin. Putin bunu “böyük uğur” kimi təqdim edər və deyər: “Biz başqa ölkəni inteqrasiya etdik, Sovet İttifaqını yenidən yaradırıq”. Unutmayaq ki, bu il SSRİ-nin yaranmasının 100 illik yubileydir. Mən istisna etmirəm ki, ümumiyyətlə, Belarusun işğalı baş versin, çünki orada müqavimət göstərən yoxdur. Sifarişləri yerinə yetirmək üçün istifadə olunan mərkəzləşdirilmiş aparat var. Vətəndaş cəmiyyəti, milli kimlik, müstəqil biznes, media azadlığı yoxdur. Lukaşenkoya müqavimət göstərənlər isə ya indi həbsxanalardadır, ya xaricdə, ya da Ukraynada Kalinovski alayının tərkibində döyüşürlər. Putinə hərbi sənaye kompleksinin Belarus müəssisələri, belarus əsgərləri insan resursu şəklində lazımdır.

İkinci variant odur ki, Lukaşenko istəməsə belə, yenə də əmr verir. Sonradan gücünü və həyatını itirir. Belarus ordusu kiçikdir. Hətta bizim sərhəd xidmətimizdən də kiçikdir. Onun döyüşə hazır bölməsi 7-10 gün ərzində məhv ediləcək.
- Bəs Lukaşenko hakimiyyətini saxlamaqda kimə arxalanacaq?
- Bu, çətin sualdır. Çünki ordu ona hakimiyyəti saxlamağa kömək edir. Hesab edirəm ki, Lukaşenkonu xilas edə biləcək yeganə ölkə Çindir. Çinlilərin onunla hələ də yaxşı münasibətləri var. Hətta Lukaşenkonun oğlu bir dəfə Çin dilində mahnı oxuyub, dili öyrənib.
Putin üçün isə əhaliyə nəyisə demək lazımdır, “uğur“ vermək lazımdır. SSRİ-nin bərpası 2023-cü ildə ruslara “yaxşı hədiyyə” olardı. Əlbəttə, o deyəcək: “Ukraynadan istədiyimiz nəticəni almadıq, amma Belarusu aldıq”.
Aydındır ki, hər iki variant Lukaşenkoya uyğun deyil. Biz görürük ki, o, Kremldən 10 ay ərzində daha çox uzaqlaşmaq xətti götürüb. KİV-in məlumatına görə, Lukaşenko ağasının Minskə səfərindən, görüşdən  yayınmaq istəyib. Onun qripə yoluxduğu barədə məlumat yayılıb. Düşünüb ki, Putin xəstəlikdən qorxacaq. Amma bu baş vermədi, Putin Minskə getdi.
Lukaşenko çox çətin vəziyyətdədir. Amma bu vəziyyətə özü-özünü salıb. Mən Rusiyanın hələ də Belarusu işğal etməyə çalışacağı variantına inanıram.
Ukraynaya qarşı genişmiqyaslı müharibənin başlamasına bir neçə həftə qalmış, Zelenskinin fiziki olaraq məhv edilməsi əmrini verən Vladimir Putin eyni ssenari ilə gedir.
- Moldovanın informasiya və təhlükəsizlik xidmətinin rəhbəri bildirib ki, Rusiya Federasiyası 2023-cü ildə ölkəni işğal etməyi planlaşdırır. O bildirib ki, məsələ işğalın olub-olmayacağı deyil, buna nə vaxt başlayacaqlarıdır. Sizcə, Putinə belə bir qərar verməyi kim məsləhət görüb?
- İnanıram ki, belə bir ehtimal var. Dnestryanıda bir qruplaşma mövcuddur. Bəli, kiçikdir, amma nəzərə almaq lazımdır ki, Moldovanın əslində ordusu yoxdur və ölkənin özü də kiçikdir. Son vaxtlara qədər Moldova Rusiya mediasının çox güclü təsiri altında idi. Orada geniş "beşinci kolon" var. Unutmayaq ki, bu, Sanduya seçkidə uduzan Dodondur. Onun Kreml agentlərindən ibarət çoxlu tərəfdarları var. Muxtar yaşayan rusiyapərəst Qaqauziya var. Ona görə də Rusiyanın Moldovanı işğal etmək ehtimalı çox yüksəkdir.

Belə bir ssenarinin qarşısını almağın yeganə yolu odur ki, Moldova Ukraynadan Dnestryanı məsələsini nəhayət həll etməyi xahiş etməlidir. Çünki biz özümüz Dnestryanı əraziyə qabaqlayıcı zərbələr endirə bilmirik, lakin bu anklavı ləğv etmək bizim maraqlarımıza uyğundur. Çoxlu qüvvələr bu istiqamətdə dayanır, çünki qarşı tərəfdən irəliləyiş riskləri var. Xatırladaq ki, Ukrayna artıq Maya Sanduya bu məsələni həll etməyi təklif edib. Təbii ki, burada qərar yalnız Sanduya aiddir. O, ya Moldova Parlamenti rəsmi olaraq Ukraynaya müraciət etməlidir. Təəssüf ki, hələ də belə bir müraciət daxil olmayıb. Amma nə qədər gec olsa da, mən cənab nazirin səsləndirdiyi ssenariyə inanıram. Çünki yenə deyirəm, Kreml agentləri Moldovada çoxdur.
- Üç gün ərzində Kişinyovu götürmək variantı işləyə bilərmi?
- Bəli, orada işləyə bilər. Belə bir risk mövcuddur.
- Qayıdaq Rusiyaya. Blaqoveşenskdə əhalinin raket zərbəsi zamanı nə etməli olduğu barədə sosial çarxlar peyda olub. Bunları kim vura bilər ki?
- Rusiyada əslində eyni vaxtda çoxlu proseslər gedir. Bir tərəfdən Ukraynadakı müharibə ilə birbaşa əlaqəli olanlar, digər tərəfdən dolayısı ilə müharibə ilə bağlı olanlar var. Rusiya elitası artıq başa düşüb ki, müharibə uduzulub. Uduzulan müharibə faktorundan hakimiyyət uğrunda mübarizə, aktivləri qorumaq üçün mübarizə və hakimiyyəti saxlamaq amili kimi istifadə edirlər.
İstisna etmirəm ki, Putinin indiki səfərbərlik qərarı Ukraynadakı müharibə üçün deyil, ölkədə hakimiyyəti saxlamaq üçün istifadə olunacaq.
Söhbət Çin sərhədindən də gedir. Çünki Putin çinli dostlarına güvənmir. O, Çin sərhədindən çox pis xəbərlər gözləyir. Buna görə də, məsələn, Çinin hücumu zamanı ən azı bir növ ordunun əlində olması üçün səfərbərliyə ehtiyacı var. Baxmayaraq ki, mən buna inanmıram, çünki Tayvandan başqa Çinin hələ belə bir niyyəti görünməyib.
Səfərbərlik ölkə daxilində etirazlardan çəkindirən amildir. Bu, Rusiyanı Şimali Koreyaya çevirir. Çünki Şimali Koreyada hakimiyyəti belə saxlayırlar. Həmçinin Çində olduğu kimi “rəqəmsal əsir düşərgəsi” üsullarının tətbiq ediləcəyini istisna etmirəm. Üstəlik, düşünürəm ki, Çin öz texnologiyalarını məmnuniyyətlə onlara ötürəcək. İnsanları qorxutmağın ən yaxşı yolu nədir? Deyirsən: "Müharibə olacaq! Bomba sığınacaqlarında oturun! Raket zərbələri olacaq!". Əvvəllər Putin çeçen terroru qorxusu altında idi, indi isə ölkənin parçalanmaq üzrə olduğu qorxusu ilə yaşayır.
- Çin artıq Rusiya iqtisadiyyatını ələ almağa başlayır?
- Rusiya ehtiyatlarının yuanda yerləşdirilməsinin öz xüsusiyyətləri var. Əminəm ki, çinlilər orada hiyləgərcəsinə işləyirlər. Yəni ruslar yuan ala biləcəklər, lakin ödənişlər dollarla tələb ediləcək.
Bəli, Çin ucuz qiymətə neft almaqla Rusiyanı yavaş-yavaş mənimsəyəcək, onu xammal əlavəsinə çevirəcək. Onlar maya dəyərinə çox yaxın olan 60 dollardan aşağı qiymətə neft alacaqlar. Bu, Çin üçün faydalıdır. Bu formatda onlar əməkdaşlıq edəcəklər, lakin çox ehtiyatla ki, sanksiyalara məruz qalmasınlar. Çin Rusiyaya daha az elektronika satmağa çalışır ki, onların çiplərindən istifadə edilməsin.

- Deyirsiniz ki, Putinin elitası artıq Rusiyanın uduzacağına əmindir. Onların əlamətlərindən biri də qarmaqarışıq fiqur olan Girkinidir. O, sanki dəli olub. Artıq açıq şəkildə deyir ki, Ukraynanı məğlub etmək mümkün deyil, Putinin demensiyası var, özü də Haaqa məhkəməsindən və Kiyevdə asılmaqdan qorxur. Eyni zamanda, bildirir ki, Ukrayna Silahlı Qüvvələri Yeni ildə Moskvanı vura bilər. Girkin niyə belə bəyanatlar səsləndirir?
- Putin elita üçün artıq tullantı məhsuludur. Elitanın qlobal vəzifəsi Putinlə və ya Putinsiz hakimiyyətdə qalmaqdır. Ölkənin başında kim olacaq? Onlar üçün fərq etməz. Lap sabah Navalnının da hakimiyyətdə olmasına razıdırlar. Onlar üçün əsas məsələ hakimiyyəti saxlamaq və prosesə nəzarət etməkdir. Girkinin dedikləri elitanın artıq müharibədən çıxmaq cəhdidir. Deyirlər: “Biz bütün NATO-ya qarşı vuruşuruq, buna hazır deyildik, gəlin bir növ barışıq edək”. Əgər hazır olmadıqları üçün Ukraynanı tərk etdiklərini deyirlərsə, bu, Putinin günahı ola bilər. Amma çox güman ki, Surovikin və Şoyqunu əsas günahkar elan edəcəklər. FSB Girkinin ağzı ilə bütün günahı onların üzərinə atır. Putin isə... Rusiyanın başında kimin olacağı o qədər də önəmli deyil. Rusiya ümumilikdə monarxiyaya çevrilə bilər. Orada indi pravoslav kommunizminə aparan proseslər baş verəcək. Onlar İran yolu ilə gedirlər: “Bəli, biz inkişaf etməmişik, Qərbin üstünlüyünü dərk edirik, amma ruhaniyik”. Bu cür sxemlər olduqca davamlıdır. Əgər İran sanksiyalar altında sağ qala bilibsə, Rusiya Federasiyası da mütləq sağ qalacaq. Onlar ruslar üçün müəyyən minimum yaşayış səviyyəsini təmin edə biləcəklər, lakin onların qanı töküləcək. Qərb nə edir? Elə edir ki, müharibəni davam etdirməyə pulları qalmasın.
- Bütün bunlar Rusiya üçün necə bitə bilər. Yəni ki, ən real mexanizm hansıdır?
- Məncə, dediyim ən real mexanizmdir.
- Yəni ölkənin dağılacağı ilə bağlı proqnozların tərəfdarı deyilsiniz?
- Yox. Biz tez-tez Rusiya ilə Sovet İttifaqını qarışdırırıq. Əvvəla, Sovet İttifaqı respublikalara bölündü, burada az-çox hakimiyyəti mərkəzdən ələ keçirə bilən milli elitalar var idi. Rusiyada belə deyil. Orada bütün milli elitalar ancaq kağız üzərindədir. Yalnız iki respublikada milli elita var - Çeçenistan və Dağıstan.
İkincisi, Sovet İttifaqını Rusiya özü dağıdıb. Hər kəs xatırlamır ki, əslində mərkəzdənqaçma qüvvələri Moskvadan gəlirdi. Bu, Boris Yeltsinin birlik mərkəzi ilə hakimiyyət uğrunda mübarizəsi nəticəsində yaranıb. O, Rusiya üçün vuruşdu və Qorbaçovu devirdi. Bunu, məsələn, ölkələrin müstəqilliyini elan etmə tarixləri ilə asanlıqla izləmək olar. Sovet İttifaqında müstəqilliyini ilk elan edən kimdir? Əlbəttə, Rusiya.
Üçüncüsü, Sovet İttifaqı komanda iqtisadiyyatına malik olduğu üçün tam idarəetmə iflicində idi. Rusiyada bazar iqtisadiyyatı hələ də yüksək səviyyədə uyğunlaşma qabiliyyətinə malikdir. Rusiya kənd təsərrüfatı indi Sovet İttifaqında olduğundan daha yaxşı miqyasdadır. Taxıl yetişdirə bilər, qida verə bilər. Keçmiş sovet dövründəki kimi qıtlıq olmayacaq, o vaxt ərzaq, tualet kağızı, diş pastası yox idi, çünki onu xaricdən gətirmək mümkün deyildi. Onlarda belə bir kəsir və aclıq olmayacaq.
Biz çöküşdən danışanda sosioloji araşdırmalara baxmağı unuduruq. Rusiya əhalisinin 80 faizi özünü rus kimi tanıyır. Bu, əslində monoetnik ölkədir. Rusların üstünlük təşkil etmədiyi yeganə respublikalar Çeçenistan və Dağıstandır. Hesab edirəm ki, respublikanın geri çəkilməsi baxımından bu, ən perspektivlisidir. Onların xarici sərhədləri var. Məsələn, Tatarıstan əslində anklavdır. Rusların istənilən millətçi hərəkatı məğlub etmək üçün kifayət qədər resursları var. Ona görə də orada nəsə olacağını demək mənim üçün çox çətindir.
Daha sonra onların əlində qaz yataqları var ki, bu da indi əsas gəliri təmin edir. Formal olaraq yataqlar Komi, Yamal, Evenkia Respublikası ərazisində yerləşirlər, lakin bu, yalnız kağız üzərindədir. Onlar çoxdan assimilyasiya olunublar, ruslar çoxdan orada yaşayırlar. Orada heç kim heç nə edə bilməz. Ayağa qalxsalar belıə, Moskvanın bu ayaqlanmanı yatırmaq üçün kifayət qədər resursu var. Bu amillərə əsaslanaraq, mən hələ Rusiya Federasiyasının Sovet İttifaqı kimi parçalandığını görmürəm.