2014-cü ili Bankova məhbuslarından birinin saxlandığı Lukyanovski istintaq təcridxanasının yaxınlığında qarşıladım. Bir növ hasarın üstündən keçdik, divara yaxınlaşdıq, arxasında həbsxana binasını görə bildik. Pəncərələrdən işıqlar görünürdü və biz mümkün qədər ucadan qışqırdıq: "Divarlar uçacaq, azadlıq gələcək!" və həmin məhbusu adı ilə çağırdıq. Bir yerdə, zəng çalan saatın altında şampan şərabını açdıq. Ümid edirdik ki, o bizi eşidə bilər. Sonra bildik ki, həqiqətən də eşidib.
Rusiya ilə Ukrayna arasında müharibə 2022-ci ilin fevralında deyil, 2014-cü ilin fevralında başlayıb. Yanukoviçin avtoritar rejimi yıxılanda bütün siyasi məhbuslar azad edildi və bizə Ukraynanın demokratik transformasiyasına başlamaq imkanı verildi. Bizim hər bir insanın hüquqlarının qorunduğu, hakimiyyət orqanlarının hesabatlı və nəzarətdə olduğu, məhkəmələrin müstəqil olduğu, polisin dinc etiraz edən tələbələri döymədiyi bir dövlət qurmaq şansımız yarandı. Və bu yolda bizi dayandırmaq üçün Rusiya müharibəyə başladı, Krımı, Luqansk və Donetsk vilayətlərinin bir hissəsini işğal etdi. Çünki Putin NATO-dan qorxmur. Putin azadlıq ideyasından qorxur.
“Ləyaqət” inqilabından sonra bütün bu illər ərzində vətəndaş cəmiyyəti iki istiqamətdə işləməyə məcbur olub. Birincisi, işğal olunmuş ərazilərdəki insanları Rusiya təcavüzündən qorumaq. İkincisi, hakimiyyəti demokratik islahatlar aparmağa həvəsləndirmək. Yalnız bir şeyə diqqət yetirmək lüksumuz yox idi. Dünya sürətlə dəyişir və əgər Ukrayna inkişaf etmiş ölkələr sırasında öz yerini tutmaq istəyirsə, o zaman “Ləyaqət” inqilabının göstərdiyi yolla yorulmadan getməlidir. Genişmiqyaslı işğaldan sonra bizim başqa lüksumuz yoxdur. Xüsusilə, milyonlarla ukraynalı başqa sivilizasiya ölçüsünün nə demək olduğunu öz gözləri ilə gördü.
Rusiya üçün insan həyatının heç bir dəyəri olmadığını, arvadların ərlərinə qadınları zorlamağı məsləhət gördüyünü, hava bombalarının birbaşa teatrlara atıldığını, “dünyanın ikinci ordusu”nun paltaryuyan maşınlar, kosmetik vasitələr oğurladığını gördük.Bütün bu səkkiz il ərzində Ukrayna inkişaf etmiş ölkələrə doğru irəliləyən, lakin nəzərəçarpacaq dərəcədə postsovet ətalətinə malik olan “tranzit xalq” adlandırılmağa davam edir. Beynəlxalq reytinqlərdə səmərəsiz idarəetmə, korrupsiya, insan hüquqlarına etinasızlıq, iqtisadi azadlıqlar məkanının daralması və s. Var. Biz sıçrayış etməli və Ukraynanın onilliklər ərzində düşdüyü təlatüm zonasından çıxmalıyıq. Bu isə o deməkdir ki, müharibəyə baxmayaraq, biz nəzərəçarpacaq dərəcədə güclənməli və dəyişməliyik. Mən deyərdim ki, daha çox müharibə ilə əlaqədardır, çünki biz övladlarımızın azad şəkildə istədiyi və yaşayacağı bir dövlət qurmaq şansının ən yüksək qiymətini ödəyirik.
SSRİ-də təbliğ olunduğu kimi, imperiyanın xarabalıqları üzərində yaradılmasının 100 illiyi işğalçı dövlət tərəfindən dekabrın 30-da qeyd olundu. Rusiya güc, raket və ordunun köməyi ilə əbəs yerə çalışır ki, öz vətəndaşlarına və bütün dünyaya ancaq ölüm və zülm gətirə biləcək bir halı bizə sırısın.
Müharibə demokratik islahatlar üçün məkanı daraldır, lakin biz bu dar dəhlizdə hərəkət etməli və Avropa İttifaqına namizəd ölkə üçün tələbləri yerinə yetirməliyik. Gəlirindən və vəzifəsindən asılı olmayaraq, istənilən şəxsin öz hüquq və maraqlarını qoruya biləcəyi müstəqil və ədalətli məhkəmə sisteminin yaradılması zərurəti var. Bunun üçün yüksək keyfiyyətli qanunlar qəbul etmək, keyfiyyətli qurumlar formalaşdırmaq kifayət deyil. Cəmiyyətin dəyərləri onsuz da üstün olacaq, çünki qanunların göstərişlərini yerinə yetirən və qurumların işini idarə edən insanlardır. Ona görə də biz də dəyişməliyik.
Müharibənin elan etdiyimiz dəyərlərə sədaqət sınağı qoyması bu vəzifəni daha da çətinləşdirir. Mübarizə apardığınız tərəfin güzgüsü olmaq təhlükəsi həmişə var. Xüsusən də beynəlxalq hüquqa cəsarətlə məhəl qoymayan, hərbi cinayətlərdən müharibə metodu kimi istifadə edən, beynəlxalq təşkilatların qərarlarına məhəl qoymayan Rusiya ilə qarşıdurmadasınızsa. Ruslar özlərini vəhşilər kimi aparırlar, Avropanın dinc inkişafını məhv etmək, daha inkişaf etmiş və uğurlu Qərb sivilizasiyasını məhv etmək əzmindədirlər. Ona görə də onların üsullarından istifadə etməməliyik. Rusiya ilə müharibədə qalib gəlib özünüzün Rusiyaya çevrilməsinin heç bir mənası yoxdur.
Müharibə zamanı sadə qərarların məntiqi hakimiyyətin bir əldə cəmlənməsi zərurətini diktə edir. Ancaq bütün sadə qərarlar düzgün deyil, xüsusən də uzunmüddətli perspektiv üçün. Qələbə anında Ukraynanın necə olacağı indi həll edilir. Vətəndaş cəmiyyəti isə bu qərarları diqqətdən kənarda qoymamalıdır.Bu, iki ölkə arasında müharibə deyil, bu, iki sistem - avtoritarizm və demokratiya arasında müharibədir. Putin bütün dünyanı inandırmaq istəyir ki, demokratiya, qanunun aliliyi və insan haqları saxta dəyərlərdir. Çünki müharibə zamanı onlar heç kimi qorumur. Bəli, hazırda qanunun aliliyi, demokratiya işləmir, amma bu, müvəqqətidir. Biz ədalətin gücünü nümayiş etdirməliyik. Hətta bu, müharibə cinayətlərinin ədalət mühakiməsinə qlobal yanaşmanın dəyişdirilməsini nəzərdə tutsa belə. Çünki dünya hələ də yalnız nasist rejiminin süqutundan sonra milyonlarla insanın qatillərinin müttəhim kürsüsündə qaldığı Nürnberq Tribunalının prizmasından baxır. Gözləmək lazım deyil. Biz beynəlxalq tribunal yaratmalı, Putin, Lukaşenko və digər rusiyalı hərbi cinayətkarları ədalət qarşısında cavablandırmalıyıq.
…İndi əhval-ruhiyyə haqqında. Düzünü desəm, Yeni il ərəfəsidir, amma məndə bayram əhvalı yoxdur. Vəziyyəti nəzərə alsaq, bu başa düşüləndir. Bununla belə, mən məsuliyyətimizi dərk edirəm, bunu heç kimə həvalə edə bilmərik. Və tarixin bu döngəsində hələ də “ev tapşırığımızı” görəcəyimizə inamım var. Qoy yeni 2023-cü ildə bu işdə biz qalib gələk.
Müəllif: Aleksandra Matviyçuk
Mənbə: ZN.UA
Qeyd: tərcümə AYNA
