Avropa Komissiyasının Ukraynadakı iqtisadi vəziyyəti qiymətləndirməsinin arxasında nə dayanır?
Avropa Komissiyası (AK) öz proqnozlarında ilk dəfə olaraq Avropa İttifaqına (Aİ) üzv olmaq istəyən bir dövlət kimi Ukraynanın iqtisadi vəziyyətini dəyərləndirib. Avropa İqtisadi Proqnozunun 2023-cü ilin yazın iqtisadi proqnozunda deyilir ki, 2022-ci ildə demək olar ki, 30% azalmadan Ukrayna iqtisadiyyatı 2023-cü ildə 0,6% arta bilər. Və 2024-cü ildə müharibə o vaxta qədər bitərsə, artım 4% ola bilər. Avropa Komissiyası həmçinin qeyd edir ki, Ukrayna iqtisadiyyatı ondan gözlənildiyindən daha çox çağırışlara davamlılıq nümayiş etdirib.
Bu münasibətlə qeyd etmək yerinə düşər ki, Ukrayna Dünya Bankının və ya BVF-nin təsnifatına görə hələ də Şərqi Avropa və Mərkəzi Asiya ölkələri qrupundadır. Avropalılar bu məsələdə daha çevik oldular və bizi Avropa Birliyinə gedən ölkələr sırasına daxil etdilər. Yəni bizi az qala yuxarılarda olan Balkan ölkələri kimi qəbul edirlər. Bu təsnifat birləşdiriləcək və düşünürəm ki, sonradan bir çox başqa təsnifatlarda biz Avropa iqtisadiyyatına aid olacağıq.
Proqnozlara gəlincə, mən onları “çəhrayı” hesab etmirəm. Əslində 2022-ci ildə Ukrayna iqtisadiyyatının çöküşünün dərinliyi çox böyük idi. Və müqayisələrin aşağı statistik bazasından geri çəkilməni nəzərə almalıyıq. Sadə sözlə desək, əgər sizdə məsələn, avtomobillərin istehsalı bir ədədə qədər azalıbsa, ikisinin istehsalı artıq artımdır. Buna görə də, burada - müqayisələrin statistik bazasında sual yaranır. Göstəricilər o qədər aşağıdır ki, istənilən aktivlik kiçik artımda özünü göstərəcək. Buna görə də, AK-nın təqdim etdiyi məlumatlar Ukrayna iqtisadiyyatı üçün qabaqcadan proqnozdur.
2024-cü ildə artımdan danışarkən mən başa düşürəm ki, AK artıq müharibədən sonrakı artım üçün model yaradır. Bununla belə, fikrimcə, Ukraynada iqtisadi artımın 8-10%-dən aşağı olan istənilən tempi, nisbətən desək, iqtisadi təxribat və söyüşdür.
Bizim iqtisadiyyat o qədər düşüb ki, bizə artımı üstələyən iqtisadi model lazımdır. Bu, ukraynalıların xaricdən vətənə qayıtması üçün vacibdir. İqtisadiyyatda dinamik dirçəliş olarsa, bunu edəcəklər. 4% çox aşağıdır. Müharibədən əvvəl biz 3,5%, müharibə müddətində isə 4% artdıq. Nəzərə alsaq ki, bərpa prosesləri olacaq, infrastruktura, mənzillərə, sosial obyektlərə, enerjiyə, nəqliyyata və s. investisiyalar olacaq, bu, tamamilə qeyri-kafi göstəricidir. Biz artım modelinə keçməliyik. Müharibədən sonrakı beş il ərzində iqtisadiyyatımız 8-10% səviyyəsində artmalıdır.
Ümumiləşdirsək, bunu deyərdim: birincisi, biz sevinməliyik ki, iqtisadi mentalitet baxımından artıq Avropa iqtisadiyyatıyıq. Yəni mental olaraq biz artıq Avropa İqtisadi Birliyinə daxil olmuşuq. Bu, prinsipcə, müsbətdir və buna sevinmək lazımdır.
İkincisi, 2024-cü ildə ümumiyyətlə artıma sərmayə qoyulması o deməkdir ki, avropalıların analitik modellərində müharibə ya bitəcək, ya da hansısa aşağı intensivliyə keçəcək. Buna da sevinmək lazımdır ki, sağalma gözlənilir.
Və digər vacib məqam ondan ibarətdir ki, bütün bunlara baxmayaraq, ildə 8-10% səviyyəsində artımı qabaqlayan iqtisadi model yaratmaq üçün “ev tapşırığı” üzərində işləməliyik. Avropalılar burada bizə kömək edə bilməzlər. Onlar texnologiya, avadanlıq, maliyyə formasında yardım göstərə bilərlər, lakin bizim üçün gələcək Ukraynanın imicini yaratmayacaqlar, bunu özümüz etməliyik.
Müəllif: Oleksey Kuşç - Maliyyə analitiki, Birləşmiş Ukrayna Analitik Mərkəzinin eksperti
Mənbə: UNİAN
Tərcümə AYNA