BMT-də “gizli Qarabağ müzakirəsi” hazırlığı - fitnəkar plana reaksiyalar

Oktyabrın 30-da Rusiya xarici işlər nazirinin müavini Sergey Verşinin Braziliyanın Moskvadakı səfiri Riçard Lima Baen Soaresi qəbul edib. Bu, diplomatik “rutin” çərçivəsindən kənara çıxmayan adi bir protokol görüşü kimi görünür. Haqqın.az Rusiya Xarici İşlər Nazirliyinin rəsmi saytına istinadən yazır ki, Sergey Verşinin Yaxın Şərqdəki vəziyyətlə bərabər, BMT Təhlükəsizlik Şurasında “Qarabağ regionundakı vəziyyət kontekstində fikir mübadiləsi aparılıb”. Ardınca isə bildirilir ki, “bu məsələ BMT Təhlükəsizlik Şurasında baxılacaq”. Rusiya Xarici İşlər Nazirliyinin məlumatından belə çıxır ki, Qarabağla bağlı qətnamə layihəsi baxılmaq üçün BMT Təhlükəsizlik Şurasına təqdim olunub. Burada nəzərə almaq vacibdir ki, Braziliya hazırda BMT Təhlükəsizlik Şurasının daimi üzvüdür və oktyabr ayında rotasiya əsasında ona sədrlik edib, noyabrda isə bu səlahiyyət Çinə verilib. Haqqın.az yazır ki, Rusiya XİN-in məlumatında Qarabağla bağlı qətnamə layihəsinin mətninin, eləcə də onun təşəbbüskarının adı çəkilməsə də, nəyin müzakirə olunduğunu anlamaq çətin deyil. Məlum olduğu kimi, sentyabrın 19-da Azərbaycan Qarabağda anti-terror əməliyyatına başlayanda Fransanın Xarici İşlər Nazirliyi BMT Təhlükəsizlik Şurasını bölgədəki vəziyyətlə bağlı təcili iclas keçirməyə çağırıb. Oktyabrın 12-də xarici işlər naziri Ketrin Kolonna Fransa Senatında çıxışı zamanı bəyan etmişdi ki, rəsmi Paris BMT Təhlükəsizlik Şurasında “Qarabağın erməni əhalisinin geri qayıtması üçün şərait yaradılması haqqında” qətnamə layihəsinin qəbul edilməsinin təşəbbüskarıdır.
Eyni zamanda, Kolonna qeyd edib ki, “Qarabağ ermənilərinin, o cümlədən onların tarixi və mədəni hüquqlarının qorunması üçün güclü təminatları ehtiva edir ki, bu da daimi beynəlxalq mövcudluğu tələb edir”. Yada salaq ki, “Qarabağ problemi” avqust ayında Fransanın təşəbbüsü ilə BMT Təhlükəsizlik Şurasında “Laçın dəhlizi”nin açılması və Azərbaycana humanitar yardımın çatdırılması kontekstində müzakirə edilib. Amma sonradan danışıqlar heç bir sənəd və ya bəyannamə qəbul edilmədən başa çatdı və Fransanın Təhlükəsizlik Şurasının daimi üzvü statusundan Ermənistanı və Qarabağdakı separatçıları qorumaq üçün istifadə etmək cəhdi uğursuz oldu. Məlum olduğu kimi, sonradan BMT Təhlükəsizlik Şurasında bu məsələ ilə bağlı konsensusa gəlməyin mümkün olmadığını anlayan Fransa “Laçın dəhlizi”nin açılması ilə bağlı nə qətnamə layihəsi, nə də müraciət təqdim edib. Rusiya Xarici İşlər Nazirliyi nazirinin müavininin Braziliya səfiri ilə görüşünün məzmununu nəzərə alaraq təklif edə bilərik ki, Fransa bədnam “Qarabağ cəbhəsi”ndə diplomatik fəaliyyətini davam etdirərək, buna baxmayaraq, iclasda baxılacaq qətnamə layihəsi təqdim edib. Və burada sual yaranır: BMT Təhlükəsizlik Şurasının Fransanın hazırladığı “Qarabağ ermənilərinin geri qayıtması üçün şərait yaradılması haqqında” qətnamə layihəsinə səs vermə ehtimalı nə qədərdir? İlk növbədə qeyd edirik ki, rəsmi Bakı Qarabağı könüllü olaraq tərk etmiş və geri qayıtmaq arzusunu bildirmiş Ermənistan sakinlərinə tam təhlükəsizliyə, habelə Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasında yazılmış bütün hüquq və azadlıqlara zəmanət verir. Öz növbəsində Rusiyanın rəsmi nümayəndələri də dəfələrlə bəyan ediblər ki, onlar Qarabağı tərk etmiş erməni əhalisinin bir hissəsinin geri qaytarılmasını gözləyirlər və bununla da onun sülhməramlı qüvvələrinin regionda davamlı olmasının zəruriliyini əsaslandırırlar. Fransa xarici işlər nazirinin oktyabrın 12-də Senatdakı çıxışına qayıdaraq, vurğulamaq lazımdır ki, Paris Qarabağa qayıdan erməni sakinlərinin təhlükəsizlik təminatlarına əməl olunmasına nəzarət etmək üçün “daimi beynəlxalq mövcudluqda” israrlıdır, başqa sözlə, Fransa bölgədə bir növ müşahidə missiyası və ya hətta silahlı sülhməramlılar yerləşdirməyə çalışır. Nəzəri cəhətdən bu, ya Rusiyanın sülhməramlı kontingentinin Qarabağdan tamamilə çıxarılması, ya da ən azı onun beynəlxalq missiyaya daxil edilməsi deməkdir. Bu halda Rusiyanın BMT Təhlükəsizlik Şurasının daimi üzvü kimi Fransanın qətnaməsinə mövqeyinin necə ola biləcəyi sual doğurur.
Deputat, Milli Məclisin Müdafiə, təhlükəsizlik və korrupsiyaya qarşı mübarizə komitəsinin üzvü Arzu Nağıyev Musavat.com-a açıqlamasında bildirdi ki, Cənubi Qafqazda nüfuz davası gedir:

“Hər bir dövlətin də öz məqsədi var. Fransa Ermənistan vasitəsilə Rusiya və Türkiyəni sıxışdırmağa çalışır. Paris öz müstəmləkə siyasətini davam etdirərək əraziyə jandarma qüvvələri gətirməklə gələcəkdə silahlı briqadaların yaranmasına nail olmaq istəyir. Hətta silah satışı məsələsini də ortaya atıb və sanki Ermənistanı borc “boyunduruğuna” salır. Təbii ki, Fransa hüquqi müstəvidə də ciddi-cəhdlə bunu BMT vasitəsilə etməyə çalışdı və nəticə əldə edə bilmədi”. A.Nağıyev xatırlatdı ki, Rusiya da BMT yolunu seçməyə çalışır: “Belə ki, ermənilərin Qarabağa qayıdışını gündəmə gətirməklə, Qafanda konsulluq yaratmaqla –Fransa bu yolu da gedir - qayıdış məsələsini həll edib, gələcəkdə guya qarşıdurama yarana biləcəyi adı altında 2025-ci ilə qədər də olsa, sülhməramlı kontingenti saxlamağa çalışır”.
Deputat qeyd etdi ki, bu gün artıq qarşıdurma yoxdur və onların missiyasının qalması da artıqdır. Deputatın sözlərinə görə, Braziliya və Rusiya bir tandem yaradaraq istəklərinə nail olmağa çalışırlar. “Məlumdur ki, sülh müqaviləsi imzalandlıqdan sona sülhməramlı qüvvələrə də ehtiyac qalmır. Maraqlısı da odur ki, ABŞ rusların regionda qalması əleyhinə konkret addımlar ata bilər, ən azından BMT səviyyəsində. Lakin İran faktorunu da nəzərə alıb, bu addımı hələ ki, atmır. Fransa və Rusiyanın da mövqeləri bir-birinə ziddir. Ancaq əsas məsələ nəyin bahasına olursa-olsun regionda qalmaq və nüfuz sahibi olmaqdır”.
Sosial Tədqiqatlar Mərkəzinin baş mütəxəssisi, politoloq Tural İsmayılov hesab edir ki, burada hüquqi və siyasi mexanizmlərlə yanaşı diplomatik etiket normaları da əsas olmalıdır:

“Fransa Azərbaycan torpaqlarının işğaldan azad edilməsi ilə bağlı BMT qətnamələrinin işləməsi üçün heç nə etmədi. Bu gün hansı haqla yenidən BMT platformasını Azərbaycan əleyhinə çevirirlər ki? Bunun nə hüquqi, nə də siyasi perspektivi ola bilməz. Fransa müstəmləkələrindəki insan hüquqları pozuntuları və ciddi cinayətlərin ortaya çıxması perspektivi məsələsi gündəmə gələcək ki, bunu da Fransa və digər dövlətlər qətiyyətlə rədd edir. Nəticədə Fransanın etnik və dini zorakılığı ən yüksək səviyyədədir. Bu gün Avropa İnsan Hüquqları Komissarı Dunya Miyatovic başda olmaqla bütün Qərb qurumları Fransanın öz müstəmləkələrində həyata keçirdiyi qeyri-insani rəftara heç bir səs çıxarmır. Yeri gəlmişkən, bu gün dünyanın cəsarət edə bilmədiyi bir məsələdə Azərbaycan təşəbbüsü ələ alıb. Həm Qoşulmama Hərəkatı nəzdində, həm də rəsmi Bakının təşəbbüs qrupu səviyyəsində Azərbaycan dünyanın bir çox ərazilərində həyata keçirdiyi qlobal müqaviməti formalaşdırır”.
Politoloq vurğuladı ki, Fransanın cinayətlərinə səssiz qalmaq bütün bəşəriyyətin insani dəyərləri baxımından çox ciddi problemlərdir:
“Bu cür fəaliyyətlər dünyanın başqa coğrafiyalarındakı zorakılıqlara yeni rəvaçılar verə bilər. Son dönəmlər ikili standartların dünya səviyyəsində nə qədər trend hala gəldiyini görürük. Etnik zəmində bir çox xalqların hüquqlarını tapdalayan Fransa hazırda özünü Ermənistanın havadarı elan edib. Belə bir ölkənin Azərbaycan əleyhinə fəaliyyəti təəccüb doğurmur. Doğura da bilməz... Rusiya inanmıram ki, BMT platformasında Fransaya dəstək versin”.
Politoloq Məhəmməd Əsədullazadə də bu fikirdədir ki, BMT Təhlükəsizlik Şurasında Fransa tərəfindən növbəti dəfə Azərbaycana qarşı məsələnin gündəmə çıxarılması beynəlxalq hüququn kobud surətdə ayaqlar altına alınmasıdır.

Bu təşəbbüsü Fransanın edəcəyinə şübhə yoxdur. Fransa Ermənistanı silahlandırır. Azərbaycana qarşı siyasi təzyiqlərin formalaşmasına çalışır. Ona görə də BMT TŞ yeni qətnamə ermənilərin Qarabağa qayıdış məsələsində beynəlxalq missiyanın təşkil edilməsi qətnamə şəkildə təqdim ediləcək. Fransa Qarabağa erməniləri qaytarmaqla separatizmi davam etdirmək istəyir. Bu, həmçinin Azərbaycan və Ermənistanla sülh danışıqlarının sıfırlayır. Azərbaycan qəti şəkildə belə bir prosesə getməz. Düşünürəm ki, belə bir qətnamə qəbul edilməyəcək də”.
M.Əsədullazadə qeyd etdi ki, Fransanın Qarabağa “sülhməramlı” adı altında öz ordusunu yerləşdirmək planı var:
“Fransa rəhbərliyi başa düşmür ki, bu plan avantüradır. Fransa regionda Rusiyadan güclü ola bilməz. Azərbaycan Qarabağı azad etdi və Rusiya demək olar ki, Qarabağdan çıxıb. Makaron avantüra ilə məşğuldur. Bu qətnamə həmən avantürist siyasətdən irəli gəlir”. Ekspert qeyd etdi ki, Rusiya ermənilərin qayıtmasında maraqlıdır: “Ancaq bu qayıdışın Fransanın iştirakı ilə baş tutmasını istəmir. Rusiya bu qətnaməyə veto qoyacaq. Fransanın bu təşəbbüsünün heç bir perspektivi yoxdur. Ermənistan daha çox zərbə alacaq. Azərbaycan Qarabağ məsələsini həll edib. Və kim istəyir geri qayıda bilər. Bu, Azərbaycanın daxili işidir”.
E.Paşasoy