Əvvəllər dəvə ölkəmiz üçün adi heyvan idi. Onlardan malların daşınması üçün istifadə olunurdu, yunundan isə isti paltar tikilirdi. Dəvə südü və ləzzətli sayılan əti, eləcə də yağı yüksək dəyərləndirilirdi. Yeri gəlmişkən, dəvə əti nisbətən aşağı kalorili olduğuna görə pəhriz üçün idealdır.
Bir çox Şərq ölkələrində "səhra gəmilərinə" hələ də böyük tələbat var, çünki bu faydalı heyvanlar rahatdır və onların saxlanması xüsusilə bahalı deyil. Çöl tikanları kimi sadə bir menyu ilə kifayətlənərək, öz qidasını asan şəkildə tapa və bir müddət susuz da qala bilər. Eyni zamanda, dəvələrdə əzələ kütləsi sürətlə artır.
Amma Azərbaycanda zaman keçdikcə dəvəçilik getdikcə azalıb və indi bu məşğuliyyət ölkəmizdə ekzotik kimi qəbul edilir. Bu gün yalnız bir neçə iaşə müəssisəsi dəvə yeməkləri təklif edir. Müştərilər onları qeyri-adi olduqlarına görə tez-tez sifariş edirlər, lakin hamı onlara həqiqətən dana əti deyil, məhz dəvə ətinin verildiyinə inanmır, çünki dadı oxşardır. Gənc heyvanlarda ət sulu və dadlı olur, yaşlı heyvanlarda isə sərt olur.
Bəzi məlumatlara görə, respublikada cəmi 250 baş dəvə var, lakin son vaxtlar dəvə təsərrüfatlarının yaradılmasına maraq artmaqdadır. Onlar ölkənin bir sıra bölgələrində, xüsusən Mingəçevir və Sabirabad rayonunda yetişdirilir. Bu baxımdan ən perspektivlisi Muğan zonasıdır.
Mütəxəssislər dəvəçiliyin inkişafına müxtəlif yollarla yanaşırlar. Bəziləri hesab edirlər ki, bu sahənin bizim üçün böyük gələcəyi yoxdur və diqqəti qoyun, inək, quşçuluğa yönəltməyə dəyər, çünki onların əti yerli istehlakçıya tanışdır, həmişə populyardır və ölkəmiz özünü onlarla tam təmin edə bilmir.
Digərləri isə əmindirlər ki, dəvəçiliyin dəstəklənməsinə ehtiyac var və bazarda nə qədər müxtəlif növ ət olsa, bir o qədər yaxşıdır. Bundan əlavə, yuxarıda qeyd edildiyi kimi, bu heyvanlar təkcə ətlə məşhur deyil.
İqtisadçı ekspert Fuad Əlizadə AYNA-ya şərhində deyib ki, arzu olunarsa, istənilən məhsul və kənd təsərrüfatı ehtiyacları üçün istənilən heyvan yetişdirilə bilər: “Yeganə sual məqsədəuyğunluq və səmərəlilikdir. Əgər hansısa fermer dəvəçilikdən bəhrələnə bildisə, bu, bütün ölkə üzrə həmin sahənin inkişafının səmərəliliyinə iddia etmək üçün əsas deyil. Müvafiq araşdırmalar aparmaq lazımdır”.
“Amma düşünmürəm ki, Azərbaycanda dəvəçilik geniş yayılsın. Ola bilsin ki, bəzi dəvəçilik təsərrüfatları onları görməyə maraq göstərən turistləri cəlb etməklə pul qazana bilər, amma bundan çoxuna ümid etmək mənasızdır”, - deyə o bildirib.Dayanıqlı İnkişaf Tədqiqatları Mərkəzinin sədri Nəriman Ağayev isə fərqli düşünür. Onun AYNA-ya dediyinə görə, bu heyvanlar bizim iqlim şəraitimizdə özlərini əla hiss edir: “Azərbaycanda həmişə dəvə yetişdirilib və bunu bəzi yaşayış məntəqələrinin adlarından da görmək olar. Məsələn, Nardaran belə izah olunur: “nar” farsca dəvədir, “dar” saxlandığı yer, “an” şəkilçidir - dəvələrin saxlandığı yer. Bakının köhnə kadrlarına baxsanız, onların çoxunda dəvələri görmək olar”.
Mütəxəssis söyləyib ki, ölkə ərazisində yaranan karvansaraylar da dəvənin, dəvəçiliyin nə qədər məşhur olduğunu sübut edir: “Mənim dəvə yunundan yorğanım var, çox istidir və yumşaqlığı ilə digər yun yorğanlardan fərqlənir. Siz, həmçinin döşəklər də hazırlaya bilərsiniz, ona görə də dəvə yunu əla xammaldır. Dəvə ətindən hazırlanan Corat qutabları məşhurdur. Dəvə əti indikindən qat-qat əvvəllər daha çox yayılmışdı, ona görə də deyə bilərik ki, bu, ötən əsrin birinci yarısına qədər ölkəmiz üçün ənənəvi qida məhsulu olub. Əgər onun istehsalını canlandırsanız, bu, sərfəli olacaq. Bizdə dəvə əti alınacaq, məsələn, mən də alıcılardan biri olacam. Bu, çox yumşaq ətdir”.
“Müşfiqabadda, Qobustanda, Beyləqanda, Salyanda dəvələri təhlükəsiz bəsləmək olar. Onlar heç bir xüsusi kompleks qayğıya ehtiyac duymur. Bəzi yerlərdə bu heyvanlar biomüxtəlifliyi poza bilər, amma bizdə tikandan başqa heç nə bitməyən yerlər var, ona görə də itirəcək heç nə yoxdur. Dövlət bu sahənin inkişafına kömək etməlidir. İndi bir çox ölkələrdə, o cümlədən Avstraliyada dəvələr var, onlar çoxlu sayda yetişdirilir, lakin orada vəhşi təbiətdə yaşayırlar. Biz bir neçə ölkədən dəvə gətirməliyik. Dövlət onların ölkəyə gətirilməsinə şərait yaratmalıdır, çünki bu, fermerlərin özləri üçün çox baha başa gəlir”, - deyə Ağayev fikrini tamamlayıb.
