Əkrəm Həsənov: "Məntiqlə belə postlar hər yerdə yerləşdirilməlidir. Ən əsası isə bu, korrupsiyaya səbəb olmayacaqmı?"
Gələn ildən etibarən daşıyıcılar elektron qaimə-faktura təqim etmədən yükləri rayonlardan paytaxta çatdıra bilməyəcək. Bakı Hesabatlıq Mərkəzinin direktoru Mehdi Babayev mətbuata açıqlamasında bildirib ki, bu məsələ Azərbaycanın Vergi Məcəlləsinə təklif olunan dəyişikliklərdə öz əksini tapıb. Onun sözlərinə görə, vergi ödəyiciləri avtomobil yükdaşımaları üçün elektron qaimə, aksizli mallara (neft məhsulları istisna olmaqla) təsərrüfatdaxili qaimə və ixrac üçün malların daşınması zamanı elektron qaimə-faktura almalı olacaqlar.
Babayevin sözlərinə görə, “Meyvəli” topdansatış bazarının yaxınlığında vergi postları yaradılacaq və elektron qaimə və yol qaimələri olmadan kənd təsərrüfatı məhsulları daşıyanlar ora buraxılmayacaq. Belə bir yeniliyin məqsədlərindən danışarkən deyib ki, bir çox mallar qeydiyyata alınmamış qalır. Nəqliyyat vasitəsi üçün fərqləndirici nişan almamış malların sahibləri və ya sürücülər elektron sənəd verə bilməyəcəklər.
Aqrar İslahatlara Dəstək İctimai Birliyinin rəhbəri Vahid Məhərrəmli AYNA-ya məhz onların məlumatsızlığının natəmiz sxemlər üçün zəmin yarada biləcəyi təhlükəsindən danışıb: “Bu yeniliklər ilk növbədə öz məhsulunu başqa yerlərdən gətirən sahibkarlara - fermerlərə və və daşıyıcılara izah edilməlidir. Aydındır ki, kənd sakinləri və daşıyıcılar bu yeniliyin mahiyyətini, mexanizmlərini və formal tərəflərini başa düşmürlər. Ona görə də onları media və televiziya vasitəsilə məlumatlandırmaq, maarifləndirmək, öyrətmək lazımdır. Yeniliyi götürüb hansısa tarixdən tətbiq etməkdən əvvəl insanlara sadalanan sənədlərin necə tərtib edildiyi və bütün bunlarla nə etməli olduğu ətraflı izah edilməlidir”.
Bildirilir ki, bu “zövq” istehsalçılara təsir etməyəcək. Söhbət fermerlərdən məhsul alıb paytaxta çatdıran daşıyıcılardan gedir. Amma burada sual yaranır ki, nəzarət strukturları birini digərindən necə ayırd edəcəklər. Həmsöhbətimizin sözlərinə görə, əsas fərqləndirici xüsusiyyət idxal olunan məhsulların miqdarıdır: “Alverçilərdən fərqli olaraq kəndlilər kənd təsərrüfatı məhsullarını adətən maşınla, uzağı “Qazel”lə gətirirlər. Bundan əlavə, onlara müvafiq sənədlər, deyək ki, bələdiyyə orqanları tərəfindən verilə bilər".
"Burada problemli sularda balıq tutmaq həvəsində olan “ovçular” üçün ənənəvi “ticarət"in risklərini görə bilərik. Axı birincisi, bizim kəndlilər yeni prosedurları başa düşmürlər. Hər halda, onlara nəyisə başa salmağa cəhd edilmir. İkincisi, yeniliyin təfərrüatları tam aydın deyil. Ona görə də suallar yaranır. Yenə də bütün bunlar ətraflı izah edilməlidir - hansı sənədlər tələb olunacaq ki, bunun əsasında fermerləri daşıyıcılardan fərqləndirəcəklər və s.”, - Məhərrəmli vurğulayıb."Yeni tələblərin dolayı nəticəsi kəndlilərin bazarlarımızdan daha da sıxışdırılması ola bilər. Axı düşünsək, görərik ki, peşəkar alverçilər belə məsələlərdə kəndlilərdən daha bacarıqlıdırlar. Bu proses uzun müddətdir ki, davam edir. Alverçilər adətən konkret kənd təsərrüfatı məhsulu deyil, müxtəlif çeşidli məhsullar gətirirlər. Məsələn, öz sahəsində kartof becərən fermer elə həmin məhsulu satışa çıxarır, alıcılar isə bu işi hərtərəfli edir. Onlar bir çox kəndlidən məhsul alaraq müxtəlif meyvə, tərəvəz və s. alıb gətirirlər. Kəndlilər şəhər bazarlarında öz mövqelərini itirirlər - bu, uzun müddətdir davam edən prosesdir. Düzəlişlərin məqsədi büdcəyə vergi daxilolmalarını artırmaqdır, lakin yaxşı məqsədlər, əlbəttə ki, bu cür yeniliklərin korrupsiya perspektivlərini istisna etmir. Eyni zamanda, Vergi Məcəlləsinə edilən dəyişikliklər onunla əsaslandırılır ki, onlar uçot apara bilmirlər, baxmayaraq ki, bazarlarda idxal olunan malların çəkisi və sahibinin məlumatlarının qeydə alınması ilə bunu etmək asandır. Bundan əlavə, fermerlər vergi orqanlarında uçota alınmalı və istehsal etdikləri məhsulun miqdarı barədə hər il vergi orqanlarına məlumat verməlidirlər. Bu, problem deyil. Ona görə də bütün baş verənlər qəribədir, əlavə rəsmi və qeyri-rəsmi gəlirlər üçün probel yaratmaq məqsədi daşıyır”, - ekspert əlavə edib.
Alıcılar pulqabılarında vergi təzyiqinin növbəti dalğasını hiss edəcəklər, deyən V.Məhərrəmli əmindir ki, bunun təbii nəticəsi qiymət artımı olacaq: "Nəqliyyat bahalaşacaq, ondan sonra kənd təsərrüfatı məhsullarının qiyməti qalxacaq”.
Hüquqşünas və maliyyəçi Əkrəm Həsənov AYNA-ya bildirib ki, həqiqətən də, Vergi Məcəlləsinə dəyişikliklərlə bağlı qanun layihəsində belə vergi dəyişiklikləri var: "Ancaq bu şərt təkcə kənd təsərrüfatı mallarının rayonlardan paytaxta daşınmasına aid deyil. O, ölkənin bütün ərazisini və paytaxtdan respublikanın digər bölgələrinə və ya rayondan rayona daşınacaq bütün malları əhatə edir. Ona görə də başa düşə bilmirəm ki, niyə paytaxta gətirilən kənd təsərrüfatı məhsulları faktoru önə çıxarılır?. Qərarın məqsədləri aydındır və ölkəmizdə ildən-ilə sərtləşən kölgə iqtisadiyyatına qarşı mübarizə tədbirləri ilə uzlaşır".
"Bu gün pərakəndə satış seqmenti normal nəzarət səviyyəsinə nail olub, lakin yük bəzi kölgə nöqtələrinə çatdırıla bilər. Məsələn, restoranlara yemək gətirilir və heç bir yerdə qeydə alınmır. İndi elektron formada qeydiyyata alınaraq məhsula göndərildiyi andan nəzarət olunacaq", - hüquqşünas əlavə edib.Ə.Həsənov hesab edir ki, bu, genişmiqyaslı kölgə iqtisadiyyatı şəraitində düzgün tədbirdir: "Bəs hansı dövlət orqanı və necə nəzarət edəcək? Bizə Bakıdakı postlardan danışırlar. Sual olunur ki, niyə yalnız paytaxtda? Məntiqlə belə postlar hər yerdə yerləşdirilməlidir. Ən əsası isə bu, korrupsiyaya səbəb olmayacaqmı? Axı hamımız xatırlayırıq ki, ötən il koronavirusun pik həddə çatdığı vaxtda Bakıdan rayonlara və geriyə adamlar buraxılmasa da, gedənlər də az deyildi. Kimsə onları rüşvət müabilində buraxırdı. Bu yenilik vəziyyətində də eyni situasiya ola bilər".
"Suala qayıdaraq, buna hansı dövlət orqanı nəzarət edəcək? İqtisadiyyat sahəsində də fəaliyyət göstərən bütün hüquq-mühafizə orqanlarından, ya da Vergilər Xidməti və Dövlət Təhlükəsizliyi Xidməti (DTX) gəlir. Təbii ki, Dövlət Təhlükəsizliyi Xidməti bununla məşğul olmayacaq. Qalır vergi orqanları. Polisi bu işə qatası deyillər ki...", - Həsənov fikrini tamamlayıb.
