“Dünya iqtisadiyyatının hazır məhsul istehsalına yönəldiyi halda, xammal satmaq səhv addımdır” – Fikrət Yusifov
 
Qeyri-neft ixracatının artım templəri bu il rekord həddə çatıb və bu, sevindirməyə bilməz. Bunu AYNA-ya sabiq maliyyə naziri, "Ekonomiks" Beynəlxalq İqtisadi Araşdırmalar Birliyinin sədri, professor Fikrət Yusifov deyib.
 
Bu gün dünyada baş verən koronavirus pandemiyası və digər proseslər fonunda "qara qızıl" kotirovkalarının perspektivləri gözlənilməzdir və buna görə də təkcə neftə ümid etmək son dərəcə risklidir. Alimin sözlərinə görə, bu il qeyri-neft ixracatında əhəmiyyətli nəticələr əldə etmişik, lakin qeyri-neft ixracının artım dinamikası tədricən gücləndirilməlidir.
 
İqtisadi İslahatların Təhlili və Kommunikasiya Mərkəzindən verilən məlumata görə, bu ilin birinci yarısında Azərbaycan 1,2 milyard dollarlıq qeyri-neft məhsulları ixrac edib ki, bu da ötən ilin eyni dövrü ilə müqayisədə 27,1% çoxdur. Mərkəzin məlumatına əsasən, ixrac strukturunda əsas həcmi pomidor - 123,6 milyon dollar (23,8% azalma), xam pambıq - 121,9 milyon dollar (2,1 dəfə artım), qızıl - 107,9 milyon dollar (25,9 % artım), polipropilen - 52 milyon dollar (30.3% artım), sıxlığı 0.94-dən aşağı olan əsas polietilen - 50 milyon dollar (2 dəfə artım), təmizlənmiş fındıq - 40.3 milyon dollar (26,1% azalma), kartof - 39,8 milyon dollar (17,8% artım), elektrik enerjisi - 33 milyon dollar (20,7% azalma), xurma - 31,9 milyon dollar (2,3 dəfə artım), digər mallar - 562 milyon dollar (41,6% artım) məhsullar tutub. Müqayisə üçün qeyd edək ki, bütün bir il ərzində koronavirus pandemiyası səbəbindən, karbohidrogen olmayan sektorun ixracı 1.9 milyard dollar təşkil edib ki, bu da keçən il ilə müqayisədə 5.2% azalma deməkdir.

“Hesabatdan göründüyü kimi, göstəricilərin ümumi artımına baxmayaraq, statistika pomidor, xam pambıq və elektrik ixracının azaldığını göstərir. Əgər yuxarıdakı üç vacib mövqenin göstəriciləri, qeyri-neft sektorundakı digər mövqelər üçün təxminən hesabat aylarında olduğu kimi artarsa, ümumi artım 27% deyil, 35% olardı. Hazır məhsul ixracını artırmaq da daxil olmaqla, bu istiqamətdə işləməliyik. Məsələn, daha çox xam pambıq satmağa başladıq, amma qazancın artması baxımından hazır məhsulu satışa çıxarmaq daha yaxşı olardı. Dünya iqtisadiyyatının hazır məhsul istehsalına yönəldiyi halda, xammal satmağın səhv olduğunu düşünürəm”, - deyə Yusifov bildirib.
 
Digərdiqqət çəkən məqam isə Azərbaycanın Türkiyəyə qeyri-neft ixracatını 74%-ə qədər artırmasıdır. Beş aparıcı idxalçı ölkə bunlardır: Rusiya - 403,8 milyon dollar (artım 9%), Türkiyə - 309,5 milyon dollar (artım 74,7%), İsveçrə - 117,6 milyon dollar (artım 22,4%), Gürcüstan - 80,2 milyon dollar (artım 4,6%) və ABŞ - 30,3 milyon dollar (artım 3,7 dəfə). Belə ki, qeyri-neft məhsulları ixracımızın 33,7%-i Rusiyanın, 25,8%-i Türkiyənin payına düşüb.
 

Sabiq nazirin dediyinə görə, son illərdə Türkiyə ilə ticarət və iqtisadi əlaqələri dərinləşdiririk və bu fonda böyük artım Türkiyə bazarının bizim üçün aparıcı bazarlardan birinə çevrildiyini göstərir: “Yaxın gələcəkdə qeyri-neft ixracatımızda Türkiyə birinci yeri tutacaq. Ümumi göstəricilərə qayıdaraq, əgər qeyri-neft ixracatı altı ayda 1,2 milyard dollara çatmışdısa, ilin sonuna qədər müstəqillik illəri ərzində ilk dəfə olaraq, təxminən 2,4 milyard dollarlıq rekord səviyyəyə çatacağımızı güman etməyə dəyər. Məsələyə ildə orta hesabla 11-12 milyard dollar səviyyəsində saxlanılan idxal göstəricilərinin hesablanması prizmansından da yanaşmaq lazımdır. İdxalın bu cür göstəriciləri qarşısında qeyri-neft ixracı 2,4 milyard dollara belə, çatmır”.

 
İqtisadiyyat Nazirliyinə görə, Azərbaycanın qeyri-neft ixracı 2026-cı ilə qədər təxminən 4 milyard dollar təşkil edəcək. Professor hesab edir ki, bu, yaxşı bir göstərici və məqbul artım tempidir: “Lakin vəziyyət bu illər ərzində qeyri-neft ixracının həcmini 6-7 milyard dollara çatdırmağı məcbur edir. Onda demək olar ki, idxalın yarısını qeyri-neft ixracından əldə edəcəyimiz xarici valyuta hesabına təmin edirik. Və neftin qiymətindən asılı olan valyutamız daha sabit olacaq. Bir sözlə, artım templəri yaxşıdır, amma onlar dünya neft bazarlarında gedən proseslər, neft indekslərinin siyasiləşməsi nəzərə alınmaqla artırılmalıdır. Mövcud şəraitdə neftə, onun sabitliyinə etibar etmək mümkün deyil. Keçən yaz koronavirus pandemiyası neft qiymətlərini çökdürdü, qlobal iqtisadiyyatda neftə tələbat kəskin aşağı düşdü, qiymətlər rekord həddə azaldı. Sabah daha da pis bir ssenarinin təkrarlanmayacağına heç bir zəmanət yoxdur, xüsusən də üfüqdə yeni bir dalğa və kilidləmə xəyalları göründüyü zamanda”.

---

---