Çin Xalq Respublikasının 2018-2022-ci illərdə silah ixracı 2013-2017-ci illərlə müqayisədə 23 faiz azalıb ki, bu da Ukraynadakı geosiyasi gərginlik fonunda maraq doğurur və eyni zamanda Hindistanla Faktiki Nəzarət Xətti boyunca Çin tərəfindən hərbi ehtiyatların yığılmasına işarə ola bilər.
“Geopolitica.info” Stokholm Beynəlxalq Sülh Araşdırmaları İnstitutunun (SIPRI) yeni statistik məlumatlarına istinadla xəbər verir ki, son rəqəmlər Çinin qlobal silah ixracındakı ümumi payının eyni dövrdə 6,3 faizdən 5,2 faizə endiyini göstərir. Çin açıq-aydın Tayvanı potensial işğala hazırlaşsa da, onun Rusiyaya dəstək üçün müdafiə sənayesi bazasından istifadə etməsi ehtimalı istisna oluna bilməz. Bunun əlamətləri artıq mövcuddur, lakin münaqişə davam edərsə, bu dəstək gücləndirilə bilər.
Heç kimə sirr deyil ki, Çin Afrikadan Yaxın Şərqə qədər dünyanın münaqişəli bölgələrinə silah ixracatçısı olub. Əgər Çin Rusiyaya silah göndərməyi üstün tutsa, sonuncunun ehtiyac duyduğu şeylərin çoxu mövcud təchizatlardan tapıla və ya nisbətən tez istehsal oluna bilər. Məsələn, “Wall Street Journal” yazır ki, Çinin Rusiyaya mikroçiplər, digər elektron komponentlər və xammal ixracı Moskvanın Ukraynaya təcavüzündən sonra artıb. Potensial hərbi tətbiqləri olan çiplər və digər komponentlər üzrə Çin-Rusiya ticarəti hazırda həm kiçik, özəl geyimləri, həm də geniş dövlət müəssisələrini əhatə edir. Çin şirkətləri də hərbi və mülki məqsədlər arasında boşluqdan istifadə edən hər iki tərəfə mülki pilotsuz təyyarələr verir.
Baş ofisi ABŞ-da yerləşən Qabaqcıl Müdafiə Araşdırmaları Mərkəzi bildirir ki, Çin şirkətləri artıq Rusiyaya zenit-raket radarları üçün elektron hissələri göndərə bilər. Vaşinqton həmçinin Ukraynada döyüşən rus muzdlu qüvvələrinə dəstək üçün peyk görüntüləri təqdim edən Çin şirkətinə də sanksiya tətbiq edib. Çin indiyədək Rusiyaya açıq şəkildə silah və sursat verməkdən çəkinsə də, məsələ ilə bağlı onun mövqeyini Çinin xarici işlər naziri Qin Qanq açıqlayıb. Bu yaxınlarda Rusiyanın Ukraynadakı müharibəsinə Çindən gələcək mümkün hərbi dəstəyi ABŞ-ın özünü idarə edən Tayvan adasına silah satışı ilə eyniləşdirib. Xarici işlər naziri mətbuat konfransı zamanı “Niyə ABŞ Tayvana silah satmaqda davam etdiyi halda Çindən Rusiyaya silah verməməyi xahiş edir” sualını verib. Qanq, yüksək səviyyəli ABŞ rəsmilərinin Tayvan məsələsinə müdaxiləsini absurd adlandırıb və bunun Çin xalqının işi olduğunu söyləyib. Müvafiq olaraq, Çin hərbi xərclərini 7,2 faiz artıraraq, son dörd ilin ən sürətli tempi olmaqla, 2023-cü il üçün hərbi büdcəsini 224,3 milyard ABŞ dollarına çatdırıb. Bununla belə, silah ixracatının azalması Çinin Almaniyanı üstələməsinə və 2018-2022-ci illər arasında ABŞ, Rusiya və Fransadan sonra dünyanın dördüncü ən böyük silah ixracatçısı olmasına səbəb olub.

Daha az inkişaf etmiş dövlətlər və ABŞ-la siyasi ziddiyyət təşkil edən ölkələr ənənəvi olaraq son iyirmi ildə Çindən alış-veriş edir və ona davamlı müştəri kütləsi qazandırıb. Alıcıların əksəriyyəti Afrika, Yaxın Şərq, Cənubi Asiya və Latın Amerikasında cəmləşib. 2018-2022-ci illərdə Çinin hərbi ixracatının 54 faizi Pakistanın payına düşüb. Sonrakı yerləri müvafiq olaraq 12 faiz və 4,5 faizlə Banqladeş və Serbiya tutub.
“Geopolitica.info” yazır ki, Çin güclü ixrac bazarına sahib olmaqda davam etsə də, hazırda araşdırmaq üçün yeni sərhəd kimi Yaxın Şərqə diqqət yetirir. Bununla belə, ekspertlər Çinin qlobal silah ixracatındakı payının ümumi azalmasını nəzərə alaraq, Çin silahlarının keyfiyyətinə şübhə ilə yanaşır. Gizli xərclərdən, o cümlədən siyasi xərclərdən başqa, Çin silahları həqiqi döyüşlərdə sınaqdan keçirilmədiyi üçün öz cazibəsini itirir. Bundan əlavə, Çin avadanlığı üçün satış sonrası xidmət dəstəyi digər ixracatçıların silahlarından daha aşağı olan orijinal satış qiymətləri ilə müqayisədə çox baha başa gəlir.
Qeyd edək ki, Rusiyanın silah ixracı da kəskin şəkildə azalıb. Belə ki, 2018-2022-ci illərdə 31 faiz geriləmə qeydə alınıb. Bununla belə, eyni dövrdə Çinin Rusiyadan idxalı 39 faiz artıb.
Maraqlıdır ki, Ukraynanın silah ixracatının əvvəlki dövrlə müqayisədə 70 faiz azalmasına baxmayaraq, Çin 2018-2022-ci illərdə Ukraynanın hərbi ixracatının təxminən yarısını - 48 faizini alıb. Satınalmalar arasında qaz turbinləri və donanma esminesləri, təlimçi və döyüş təyyarələri üçün mühərriklər də olub. AzPolitika.info

---

---