ABŞ-Türkiyə qarşıdurması - Azərbaycan nə etsin...

Zahid Oruc: “Yaranmış durum ümumilikdə regional vəziyyətə mənfi təsir göstərəcək”

ABŞ-Türkiyə münasibətlərində gərginlik artmaqda davam edir. ABŞ Türkiyə vətəndaşlarına viza verilməsini dayandırıb. Türkiyə də rəsmi Vaşinqtonun qərarına cavab olaraq ABŞ vətəndaşlarına viza verilməsini dayandırıb. Qarşılıqlı ittihamlar və hədələr o həddə çatıb ki, rəsmi Ankara ABŞ hərbi qüvvələrinin Türkiyədən çıxarıla biləcəyini bəyan edib.

ABŞ Dövlət Departamentinin rəsmisi Hizer Noyert isə dünən bəyan edib ki, ABŞ Türkiyədəki vəziyyətdən çox narahatdır. Noyertin sözlərinə görə, ABŞ həbs edilən İstanbul konsulluğu əməkdaşlarının Fətullah Gülənlə əlaqəsinin olması barədə faktlara rast gəlməyib. Dövlət Departamenti rəsmisi bəyan edib ki, ABŞ-ın Türkiyə vətəndaşlarına vizaların verilməsini müvəqqəti olaraq dayandırmaq qərarı birtərəfli deyil, Ağ Ev və Dövlət Departamentinin qarşılıqlı razılığı əsasında qəbul edilib.

Azərbaycanın strateji müttəfiqi olan qardaş Türkiyə ilə çox ciddi əməkdaşlıq əlaqələri olan ABŞ arasında qarşıdurma vəziyyətinin yaranması ölkəmizə hansısa şəkildə təsirlərini göstərə bilərmi? Azərbaycan belə vəziyyətdə necə davranmalıdır?



Deputat Zahid Oruc “Yeni Müsavat”a açıqlamasında bildirdi ki, ABŞ-la Türkiyə arasında yaranan siyasi soyuqluq şübhəsiz regional vəziyyətə mənfi təsir göstərəcək. Bundan digər qonşu dövlətlərin də xarici siyasətləri bir qədər təsirlənəcək: “Mən çox yumşaq ifadələrdən istifadə edirəm. Çünki reallıq bundan ibarət idi ki, Türkiyə içərisində, o cümlədən elitasında Barak Obama dövründən sonrakı zamana yönəlik bir illüziyalar var idi. Hesab olunurdu ki, Hillari Klinton Fətullah Gülən siyasətinin üzərinə əl qoyub, onlar bunu idarə edirlər, ona görə də fərqli bir hakimiyyət dönəmində Türkiyə-ABŞ münasibətləri ən yaxşı səviyyəyə qalxacaq. İndi isə artıq vizaların verilməməsi, bunun qarşılıqlı olaraq həyata keçirilməsi, həmçinin konsulluq təmsilçilərinin həbsi və qarşılıqlı siyasi protestlər, o cümlədən artıq Dövlət Departamentinin münasibətlərin yaxın zamanlarda yaxşılaşmayacağını bildirməsi o deməkdir ki, diplomatik münasibətlər səviyyəsinin ən aşağı durumu mövcuddur. Avtomatik olaraq ABŞ-la Türkiyə arasındakı müttəfiqlik belə aşağılanırsa, bu halda bölgədə digər dövlətlərin mövqeləri aktivləşəcək. Paralel şəkildə əgər Türkiyəni Ağ Ev tərəfindən bölgədə əvəz etmək mövqeyi olacaqsa, xüsusilə də bir çoxları bunu Şimali Kürdüstan dövlətinin meydana çıxmasından sonra daha ucadan söyləyirlər, belə olan təqdirdə Türkiyə özünün geopolitik məkan bucağını dəyişmiş olacaq. Suriyadakı proseslər üzərindən Rusiya ilə əlaqələrini yaxşılaşdırmış, İranla kürd probleminə münasibətdə siyasətini uzlaşdırmış bir ölkə kimi Türkiyə Ərdoğanın liderliyi altında gözləmirdi ki, Qərb onun bu addımlarına qarşı açıq-aşkar düşmənçilik münasibətini göstərəcək. Bəlkə də AKP iqtidarı belə hesab edirdi ki, Avropa Birliyinə daxil olan əsas üç-dörd ölkə ilə mövcud olan krizis kimi ABŞ-la da problemlər keçəcək. Ən azı Tramp-Ərdoğan görüşündə isti bəyanatlar verilmişdi və belə gözləmək olardı ki, alt qatda olan problemlər çözülə biləcək. Amma gördüyünüz kimi, vəziyyət yumşalmaq əvəzinə kəskin məcrada inkişaf etdi.

Azərbaycana gəldikdə, biz bu cür situasiya ilə birinci dəfə deyil qarşılaşırıq. Reallıq ondan ibarətdir ki, Türkiyənin regional statusu və bizimlə münasibətləri fonunda biz ötən dövrdə Ankara-Təl-Əviv münasibətlərinin hətta az qala siyasi müharibə səviyyəsində olduğu dövrü də keçirmişik. Daha sonra Rusiya təyyarəsinin vurulması fonunda Moskva və Ankara arasında yaranan qarşıdurmanı da yaxşı xatırlayırıq. O zamanlarda da biz xarici siyasət hədəflərimizdə dəqiq, ardıcıl, prinsipial addımlar atdıq".

Deputatın sözlərinə görə, Azərbaycan o dövrlərdə bəlkə də Türkiyə-İsrail əlaqələrinə, o cümlədən Rusiya-Türkiyə münasibətlərinə yaxşı, barışdırıcı təsir göstərmiş oldu, münasibətlərin normallaşmasında mühüm rol oynadı, bağlı qapılar arxasında vasitəçilik etdi: “İndi əlbəttə ki, Azərbaycanın özünün də ABŞ-la bir sıra məsələlərdə münasibətlərində problemlər var.

Azərbaycan yaranmış vəziyyətdə Amerika ilə münasibətlərini pisləşdirməlidirmi? Qətiyyən. Çünki fərqli hədəflər var. Birləşmiş Ştatlarla NATO-da müttəfiq kimi uzun on illərdən keçən yol var, müxtəlif cinahlarda yaxın əməkdaşlıq var, o cümlədən 14-15 milyard dollara çatan ticarət dövriyyəsi və sair məqamlar var. Bütün bunların hamısını sıfırlamaq qeyri-mümkündür. Zatən Türkiyəni ABŞ üçün əvəz eləmək də mümkün deyil. Strateji müttəfiq olan qardaş bir ölkənin regional və beynəlxalq siyasətdə yaşadığı problemlərdən təəssüf ki, bizə də pay düşəcək. Bu qaçılmazdır.

Azərbaycanın hazırkı situasiyada edə biləcəyi tədbirlər ondan ibarətdir ki, biz zatən Cənubi Qafqazda vaxtı ilə həm də ABŞ-ın yardımı ilə böyük yer tutan Türkiyənin mövqelərinin yenə də möhkəmliyində rol oynamaqda davam edəcəyik. Bu, heç zaman diskussiya mövzusu ola bilməz".

Z.Oruc qeyd etdi ki, Azərbaycan bu gün enerji, iqtisadi, siyasi qərarlarında Türkiyə ilə regional vahid bir xətt yürütməkdədir. Ancaq bu o demək deyil ki, bütün xarici siyasət məsələləri eyni dərəcədə üst-üstə düşür. Yəni fərqli maraqlar da təbii ki, ola bilər. Bunu belə də qəbul eləmək lazımdır: “Məsələn, Avropada Türkiyə əleyhinə olan siyasətlərə biz dəfələrlə qarşı çıxmışıq. İndiki situasiyada qardaş ölkə ilə diplomatik kanalları açıq saxlamalıyıq. Ancaq elə hesab edirəm ki, buradan rəsmi Bakının üzərinə hansısa öhdəliklər, seçim etmək kimi məsələlər düşməyəcək. Hər halda, biz ABŞ-ın Bakıdakı səfirliyinə yaranmış durumla bağlı yalnız öz xoş məramımızı təqdim edə bilərik ki, problemi necə çözmək olar”.

"Sputnik Azərbaycan"a açıqlamasında isə YAP Siyasi Şurasının üzvü, deputat Aydın Mirzəzadə deyib ki, Türkiyə tamamilə düzgün olaraq öz suverenliyini qoruyan addım atıb. Bunu etməsəydi, beynəlxalq nüfuzunu itirərdi, ona qarşı edilən həmlələrdən çəkindiyini göstərərdi. Nə Amerika Türkiyəsiz, nə də Türkiyə Amerikasız bu gün beynəlxalq aləmdə rahat addımlaya bilər. Odur ki, ABŞ ilə Türkiyə arasında problem həll olunacaq.

Etibar SEYİDAĞA

---

---