Məşğulluq problemi bütün dünyada kəskindir və Beynəlxalq Əmək Təşkilatının (BƏT) bu il üçün proqnozları heç də optimist deyil. Təşkilat bu yaxınlarda qlobal əmək bazarındakı tendensiyalar haqqında illik hesabatını dərc etdi, buna görə 2023-cü ildə qlobal məşğulluq cəmi 1%, yəni bir il əvvəlki ilə müqayisədə yarısı qədər artacaq.
İşsizlərin sayı 3 milyon artaraq 208 milyon nəfərə çatacaq, bununla da işsizlik səviyyəsi 5,8% təşkil edəcək. İqtisadi yavaşlama və qeyri-sabitlik ilə getdikcə daha çox insan daha pis maaşlı və daha az cəlbedici şərtlərlə (sosial təminat, sığrortanın olmaması və s.) “aşağı keyfiyyətli” işləri qəbul etməli olacaq ki, bu da bu sahədə bərabərsizliyi artıracaq. İnflyasiya və əmək haqqının müvafiq artımının olmaması səbəbindən yaşayış dəyəri böhranı ev təsərrüfatlarını təhdid edir və ümumən tələbin azalmasına səbəb ola bilər - real əmək haqqı düşəcək.
Vətəndaşların Əmək Hüquqlarını Müdafiə Liqasının (VƏHML) rəhbəri Sahib Məmmədov AYNA-ya açıqlamasında deyib ki, hesabatda qlobal tendensiyalar nəzərdə tutulub və onlar ölkəmizə də təsir edəcək: “Əmək bazarına girənlər onu tərk edənlərdən daha çoxdur. Bundan əlavə, texnologiyanın inkişafı iş yerlərinin azalmasına səbəb olur. Məsələn, bir çox ölkələrdə supermarket və hipermarketlərdə özünəxidmət kassaları (self-checkouts) quraşdırılır. Ümumiyyətlə, indi dünyada çox şey avtomatlaşdırılır, nəticədə işçilərə ehtiyac azalır”.
“Əvvəla, əhalinin həddindən artıq artması, ikincisi, psevdourbanizasiya, işçi qüvvəsinin böyük şəhərlərdə cəmləşməsi, lakin orada kifayət qədər iş yerlərinin olmaması, üçüncüsü, texnologiyanın inkişafı, eləcə də qlobal böhran - bütün bunlar birlikdə iqtisadi inkişafın ləngiməsinə və iş yerlərinin azalmasına gətirib çıxarır. Əgər insan öz ixtisası üzrə normal maaşlı iş tapmırsa, təbii ki, o, daha pis iş şəraiti ilə razılaşmalıdır”, - deyə ekspert bildirib.Məmmədovun sözlərinə görə, Azərbaycan əmək bazarının tələb etdiyindən daha çox məhsuldar qüvvələrin olduğu dövlətlərdən biridir: “Hələ sovet dövründə belə bir tendensiya var idi. Amma indi ölkəmizdə vəziyyət daha əlverişlidir, çünki işğaldan azad edilmiş ərazilərdə daha çox iş yerləri açılır. Məcburi köçkünlərin geri qayıtması ilə əmək bazarının miqyası genişlənir - xüsusən də kənd təsərrüfatı sektorunda. Bundan əlavə, orada genişmiqyaslı tikinti işləri gedir və bundan sonra da aparılacaq ki, bu da yeni iş yerlərinin açılmasına öz töhfəsini verir”.
“Xidmət-iş” Həmkarlar İttifaqları Federasiyasının vitse-prezidenti Cəmaləddin İsmayılov AYNA-ya şərhində işsizlərin sayının azaldılması və bütövlükdə əmək bazarında vəziyyəti yaxşılaşdırmaq üçün bu istiqamətdə lazımi işlərin görülməsinə ehtiyac olduğunu vurğulayıb: “Azərbaycanda orta və iri müəssisələrin əksəriyyəti paytaxtda və böyük şəhərlərdə yerləşir - bu, yanlışdır. Biz bu yanaşmanı dəyişib, regionlarda daha çox müəssisə, o cümlədən müxtəlif emal fabrikləri tikməliyik. Biz çoxlu tərəvəz və meyvə istehsal edirik, lakin aqrar sektorumuzun bütün imkanlarından istifadə etmirik, bu sahədə yenilikləri kifayət qədər tətbiq etmirik”.
“Nəyə böyük tələbat olduğunu başa düşmək üçün bazar monitorinqi lazımdır. Azərbaycanda çoxlu təsərrüfat heyvanları var, lakin əsasən fermerlər tələbat olmadığından, yununu və dərisini atmağa məcbur olurlar. Amma bu sənayeni inkişaf etdirməklə nə qədər yeni iş yerləri açmaq olardı və bu, yaxşı gəlir gətirərdi. Lazımdır ki, hər bir bölgədə insanlar birləşə bilsinlər, kooperativlər yaratsınlar, tam emal dövrü ilə istehsalla məşğul olsunlar. Onda onlar indi olduğu kimi paytaxta iş dalınca getməyə məcbur olmayacaqlar”, - deyə həmsöhbətimiz söyləyib.İsmayılovun dediyinə görə, layiqli iş tapa bilməyən insanlar istənilən şərtlərlə, məsələn, gündə 8 yox, 14 saat işləmək məcburiyyətində qalırlar: “Qanun var, ona görə iş saatı həftədə 40 saatdan çox olmamalıdır. Lakin onun icrasına kim nəzarət edir? Qadınlar xüsusilə həssas qrupa daxildirlər. Onu da xatırlamaq lazımdır ki, ölkədə ailələrini təkbaşına dolandırmaq məcburiyyətində qalan şəhid xanımları, müharibə əlilləri çoxdur. Ümumiyyətlə, Əmək Məcəlləsini öz xeyrinə şərh edən yerli işəgötürənlər kifayət qədər çoxdur. Məsələn, çoxları yalnız bəzən 25-30 yaşa qədər olan gənc işçilərlə maraqlanır. Bunun nəticəsidir ki, bu gün işsizlərin əksəriyyəti orta yaşlı insanlardır”.
.jpg)
