Fazil Mustafa: “Şərait yaratmaq laqımdır ki, insanlar məhkəmələrdə hüquqlarını normal şəkildə qoruya bilsinlər. Prezidentə, ölkə rəhbərliyinə qarşı narazılıq məhkəmələrdən başlayır”
Ölkədə keçirilən prezident seçkilərindən sonra hakim komandada müəyyən dəyişikliklər oldu. Uzun illər ölkənin baş naziri olmuş Artur Rasi-zadə yola salındı, bu posta Azərbaycan prezidentinin xarici siyasət məsələləri üzrə köməkçisi Novruz Məmmədov gətirildi.
Bundan əlavə, bir sıra nazirlik, komitə və digər qurumlarda da dəyişikliklər baş verdi. Komandadan kənar şəxslər olmasa da, gözlənilməz fiqurlar önə çəkildi.
Bir sıra struktur dəyişiklikləri də reallaşdırıldı. Hökumətə yaxın dairədə baş verənləri böyük islahat kimi dəyərləndirsələr də, bəzi şəxslər bunun köklü islahat kimi qələmə verilməsini doğru saymır.
“Reytinq” qəzetinin bu və ya digər suallarını cavablandıran Böyük Quruluş Partiyasının başqanı, millət vəkili Fazil Mustafa maraqlı məqamlara toxunub.
Gununsesi.info Reyting.az- saytına istinadən həmin müsahibəni təqdim edir:
– Əslində, mən seçkidən sonra ölkə prezidenti tərəfindən daha ciddi və əhatəli kadr islahatının həyata keçiriləcəyini gözləyirdim. Amma görünən odur ki, bu dəyişikliklərin əhatə dairəsi o qədər də geniş olmadı.
Təbii ki, müsbət istiqamətdə dəyişikliklər baş verdi. Ayrı-ayrı sahələrə çevik, dinamik iş pronsipinə sahib olan insanlar gətirildi. Ola bilsin ki, təcrübə nöqteyi-nəzərdən bəzi kadrlarla bağlı müakirə aparmaq olar, amma düşüncə və niyyət nöqteyi-nəzərindən daha hazırlıqlı kadrların yer aldığı komanda formalaşdı.
Elə baş nazir postuna müasir dünya prinsiplərinin, tələblərinin nədən ibarət olduğunu bilən adamın gətirilməsi də müsbət dəyişiklik kimi qiymətləndirilməlidir.
Onu da qeyd edim ki, baş verən kadr dəyişiklikləri müəyyən dərəcədə struktur islahatına da çevrildi. Amma cəmiyyətdə digər sahələrdə daha ciddi, daha köklü dəyişikliklərin olması ilə bağlı gözlənti var.
Hələlik seçkidən sonra olan dəyişiklik budur. Bu dəyişikliklərin hansı nəticələr verəcəyini demək çətindir. Çünki dəyişiklilər yenidir, müəyyən müddət sonra görülən işlər barədə hansısa fikir söyləməyə əsas yaranacaq. Əgər gözləntilərə uyğun dəyişikliklər olarsa, o zaman cəmiyyətin faydasına yönəlik dəyişikliklərin baş verdiyini düşünmək mümkündür. Yox, əgər bu günə kimi mövcud olan proseslərdən fərqli bir mexanizm işə düşməsə, baş verənləri sadəcə, kadr dəyişikliyi kimi xarakterizə etməli olacağıq.
– Fazil bəy, ümumiyyətlə, belə bir fikir hakimdir ki, ölkədə mövcud sistem var və hər kəs o sistemə uyğun fəaliyyət göstərir. Yəni, kadrların önəmi yoxdur. Eyni zamanda, o fikirlər də səslənir ki, bu idarəetmə mexanizmindən əl çəkilsə, hakimiyyətin taleyi sual altına düşə bilər. Hər iki konteksti əsas görürərək nə deyə bilərsiz?
– Bəli. Belə bir düşüncə tərzi var. Guya daha demokratik dəyişikliklərə gedilsə, hakimiyyətə təhlükə yaranar. Əksinə, daha köklü dəyişikliklər nəticəsində hakimiyyət üçün yeni nəfəs, yeni başlanğıc yaranar. Ona görə də düşünürəm ki, bu prinsiplərin dəyişməsinə ehtiyac var. 20-30 il eyni sistem üzrə çalışmanın rahatlığı ola bilər, amma onun yaradacağı fəsadlar daha böyükdür. Bu cür sistemlərdə cəmiyyətin müəyyən dərəcədə yorulması baş verir. Cəmiyyət hər zaman dəyişikliklərə maraq göstərir və istəyir ki, bu dəyişikliklər onun da rifahının yaxşılaşmasına xidmət eləsin.
– Sizcə, cəmiyyət əsasən hansı sahələrdə, nə kimi dəyişiklikləri istəyir?
– Bu gün ölkədə ən ciddi problemlərdən biri inhisarçılıqdır. Bu məsələ birdəfəlik həllini tapmalı idi. Kim nə qazanıb, kim nəyi özəlləşdirib – bunlar üzərində baş sındırmağa dəyməz. Bu istiqamətdə ciddi təftişin olacağı da gözlənilmir. Amma heç olmasa, bundan sonrakı prosesdə insanları rəqabətə buraxmaq lazımdır. Kiminsə himayəsi ilə bazarın formalaşması ənənəsindən qurtarmaq lazımdır ki, alt qatlarda insanlar normal yaşaya bilsinlər. Azərbaycanda alt qatlarda insanların yaşam səviyyəsi xeyli aşağı düşüb, çox böyük əziyyətlər çəkirlər. Bunu ortadan qaldırmaq, ağır vəziyyəti yumşaltmaq, yüngülləşdirmək üçün сiddi islahatlara getmək lazımdır. Seçkidən sonra həyata keçirilən kadr islahatları buna ümid yaratdı. Amma bu kadrların cəsarəti çatıb, bu istiqamətdə nə dərəcədə dəyişikliklər edəcəyi sual doğurur. Hesab edirəm ki, bu istiqamətdə nəticələri görmək üçün bir qədər gözləmək lazımdır.
– Prezidentin təyin elədiyi və səlahiyyət verdiyi şəxsin cəsarətə nə ehtiyac var ki? Təyin olunan kadrların təqdimatında da “Prezident bu sahədəki problemlərin həllini istəyir”,- mesajı verildi. Belə olan halda həmin məmurlar kimdən çəkinməlidir?
– Prezident bundan əvvəl də kadrlar təyin edirdi. Təyinatdan 4-5 il keçəndən sonra məlum olur ki, bu kadr özünü doğrultmur. Əgər həmin məmurlar Prezidenti eşitsəydilər, yetərli idi. Çünki Prezidentin mesajları, tapşırıqları kifayət qədəq açıq idi.
Prezident deyir ki, qudurğanlıq eləməyin, xalqı incitməyin, verilən tapşırıqları yerinə yetirin. Ölkə başçısı bütün bunları hər zaman deyirdi, amma bunu hamı eşitmirdi. Əgər bütün məmurlar eşitsəydi, deyilənlərə əməl etsəydilər, o zaman problem olmazdı. O baxımdan deyirəm ki, alt qatlarda islahatların sabotaj olunması var.
Prezident istəyərmi ki, məhkəmə sistemində bu qədər ədalətsizlik olsun? Bu gün alt qatlarda, məhkəmələrdə o qədər böyük ədalətsizliklər olur ki, insanlar narazı qalır. İndi Prezident gedib aşağı səviyyələrdə araşdırma aparası deyil ki?
Ona görə də hesab edirəm ki, islahatlar ilk növbədə nazirliklərdən yox, məhkəmələrdən başlamalıydı. Nəhayət şərait yaratmaq laqımdır ki, insanlar məhkəmərələrdə hüquqlarını normal şəkildə qoruya bilsinlər. Prezidentə, ölkə rəhbərliyinə qarşı narazılıq məhkəmələrdən başlayır. Bu mənada məhkəmə-hüquq sistemində ciddi dəyişikliklərə başlamaq lazımdır. Bunlar ciddi məsələlərdir. Bu cür məqamlarda kadrları dəyişmək yetərli olmur. Ədalətin bərqərar olması prosesində məhkəmənin dəstəyi olmayanda bu proses uzun sürmür, nəticəyə varmır. Sabah, birigün yenə məhkəməyə gedəcək və orada dolaşığa düşəcək. Bu mənada məhkəmələrdə dəyişiklik olduqca vacibdir.
Bundan əlavə, ümumilikdə hüquq-mühafizə oqranlarının yeniləşməsinə ehtiyac var. Artıq elə bir dövrdür ki, insan haqları ciddi şəkildə diqqətdə saxlanılmalıdır. Bu sahədə hansısa qanunsuzluq olur, şikayət edilir və ölkə böyük məbləğdə kompensasiyalar ödəmək zorunda qalır. Avropa Məhkəməsindən qərarlar gəlir, təminatlar ödənilir. Bunlar dövlət büdcəsindən gedən vəsaitlərdir. Bunların qarşısı alınmalıdır.
– Dediyiniz alt qatdakı sabotaja, özbaşınalıqlara kimlər himayədarlıq edir? Yuxarıdan dəstəkləri olmasa, belə edə bilərlərmi?
– Onların kim tərəfindən himayə olunması barədə konkret fikrim yoxdur. Mən öz müşahidələrimi söyləyirəm. Əgər bunları bilsəydim, daha açıq danışardım, konkret addımlar atılması üçün əlimdən gələni edərdim. Söhbət ondan gedir ki, neqativ təzahürlər var və bunları ortadan qaldırmasaq, işlərimiz o qədər də yaxşı olmayacaq.
– Fazil bəy, kadr dəyişikliklərindən sonra bir tendensiyanın şahidi olduq. Deputatlardan tutmuş ictimai-siyasi fəallara qədər – hər kəs “vurulan” kadrların qarasına danışmağa başladı, yenilərə təriflər deyildi. Necə olur, adam vəzifədə olanda, yaxşıdır, çıxan kimi pis? Belə çıxır ki, insanlar konkret kadrı yox, vəzifəni bəyənirlər?
– Bizdə vəzifəyə münasibətin həlledici rolu var. Söhbət məmurdan qorxmaqdan getmir. Azərbaycanda yaltaqlanma meylləri çox güclü olur. Kim vəzifədə olursa, ona yarınmaq istəyənlər çox olur. Bir də görürsən ki, bir dəyərsiz adam hüzr yerinə gəlir, vəzifədədirsə, imkanları genişdirsə, onu başa keçirirlər. Əslində, normal insanlar bundan sıxılır. Amma bu, bizim reallığımızdır. Vəzifədən gedəndən sonra da kiminsə söyülməsi, tənqid olunması gözləniləndir.
